Олон улсад орон сууцжуулах бодлого яаж хэрэгждэг вэ?

Олон улсад орон сууцжуулах бодлого яаж хэрэгждэг вэ?

Орлого багатай  иргэдээ орон сууцжуулдаг бодлого дэлхий нийтээр хэрэгжиж байна. Зарим нь маш амжилттай хэрэгжиж байгаа бол зарим улс орнуудын алдаа гаргаснаас болоод ядуусын хороолол хүртэл бие болох хэмжээнд хүргэжээ.  Манай улсын хувьд төрийн эзэмшлийн газар дээр орон сууц барьж зорилтод бүлгийнхэнд найман хувийн  зээлээр олгох. Гэр хорооллын газруудыг худалдан авч, газар дээр нь орон сууц бариад, хашаа байшингийнх нь оронд нэг, хоёр, гурван өрөө байр өгөх зэрэг аргыг хэрэглэж байгаа билээ. Энэ ажлууд нэг Засгийн газрын үед идэвхжиж, нөгөө засгийн үед гацах, удаашрах, дахин эхлэх гэх мэтээр үргэлжилсээр байна. Харин  бусад улс орнуудын орон сууцжуулах бодлого ямар байдгийг сонирхов. Ямартай ч энэ бодлогоор Азид  Малайз тэргүүлдэг  юм байна.  

Малайзын Үндэсний Моргейжийн Корпорац
Малайзын Үндэсний  Мор­гейжийн   Корпорац  буюу "Cagamas    Berhad    Malay­sia"  нь  олон  улсаас татсан санхүүжилтийн  хэмжээгээр ASMMA-­гийн  гишүүн  ор­нуудад    толгой    цохидог. Зээлжих  зэрэглэлийн үнэлгээ, өөрийн хөрөнгө зэрэг үзүүлэлтээр ч    дээгүүрт бичигддэг  байна.  Өдгөө 30  гаруй жилийн түүхтэй энэ компанийн санхүүжилтийн системийг бүс нутагт загвар болохуйц хэмээн Дэлхийн Банкнаас үнэлжээ. 
Малайзын үндэсний хувийн хэвшлийн   санаачилга   дор байгуулагдсан  энэ  компани 2017 оны  эцсийн  байдлаар орон сууцны хоёрдогч зах зээлд нийт 309 тэрбум ринггитийн бонд босгосон.  Олон  улсын үнэлгээний  Moody’s  агент­лагаас  тус  компанийн  урт хугацаат үнэт цаасны зээлжих зэрэглэлийг эргэн төлөх чадвар өндөр, эрсдэл бага буюу A3 гэж үнэлсэн байна. 
Тухайлбал, Малайзын Үндэсний моргейжийн корпорацийн ерөнхийлөгч Датук Чанг Леонг ярихдаа “Манай улсын хувьд иргэдээ орон сууцжуулахад төр хувийн хэвшил хоёул чухал үүрэгтэй оролцдог. Энэ ажлаа улам бэхжүүлж, тогтвортой хөгжүүлэхэд анхаардаг. Монгол улс ч тогтвортой урт хугацааны ажил хэрэг болгоход анхаарах хэрэгтэй” гэж байлаа.

Филиппиний Үндэсний Орон Сууцны Моргейжийн Корпораци
1977 онд Ерөнхийлөгчийн зарлигаар  байгуулсан. Орон сууцны санхүүжилтийн хоёрдогч   зах   зээлийн   үйл ажиллагаа, хөгжлийг дэмжих замаар  орон  сууцны  зээлийн хүртээмжийг сайжруулах, боломжийг нэмэгдүүлэх нь тус байгууллагын гол үүрэг юм. 
Нийт   хөрөнгийн   хэмжээ 2017  оны  байдлаар  313.99  сая ам.доллар бөгөөд тусгай зорил­готой   нэгжид   зарсан   нийт хөрөнгө нь 53.29 сая ам.доллар болсон  байна.  
2017  онд  нийт 1.68 сая ам.долларын орлоготой ажилласан. Орон  сууцаар  баталгаажсан Филиппиний Үндэсний Орон Сууцны Моргейжийн Корпораци бонд гаргах,  орон  сууцны зээ­лийн  авлагыг  худалдан  авах хөтөлбөр, орон сууцны зээлийн өр  авлагыг  барагдуулах, орон сууцны  онцгой  зээл,  санхүү­гийн зөвлөх үйлчилгээ, бүртгэл, хуримтлалын   менежментийн чиглэлээр   үйл   ажиллагаа явуулдаг.

БНСУ-ын Орон Сууцны Корпораци
2004   онд   байгуулагдсан Солонгосын   Орон   Сууцны Санхүүгийн Корпорац нь орон сууцны санхүүжилтийг хангах замаар эдийн засгийн хөгжлийн бүтцүүдийг  бий  болгож, олон нийтийн  амьдралын  чанарыг сайжруулах  эрх  бүхий  олон нийтийн байгууллага юм. 
Үйл ажиллагааны  үндсэн  дөрвөн чиглэлтэй. Орон  сууцны  урт хугацаат  тогтмол  хүүтэй зээл, орон  сууцны  санхүүжилтийн зээлийн баталгаа, орон сууцны онцгой   зээлийн   баталгаа, амьдралын  бүхий  л  хүрээнд хүмүүсийн  санхүүгийн  хам­гийн  гол  түнш  байхын тулд санхүүжилтийн  эх  үүсвэрийг хангах  зорилгоор  үнэт  цаасыг БНСУ-ын Орон Сууцны Санхүүгийн Корпорац гаргадаг байна. 
Тус  байгууллага  2004  оноос хойш  нийт  70  тэрбум  ам.дол­ларын орон сууцны санхүүжилт олгосон байна.  Өмнөд  Солон­госын  Засгийн  Газар  2017  оны эцэс гэхэд тогтмол хүүтэй орон сууцны зах зээлийн хэмжээг 40 хувьд  хүргэх  зорилт  тавьжээ. 

Тайландын Моргейжийн Хоёрдогч Зах Зээлийн Корпорац
1997  оны  зургадугаар  сарын 12-­нд  байгуулагдсан  бөгөөд Сангийн Яамны харьяанд байдаг 100 хувь төрийн өмчит компани юм.  
Тайландын  ард  түмний амьдралыг   сайжруулахын тулд орон сууцны урт хугацаат санхүүжилтийн  механизм болгож,  төлөвшүүлэх  нь  бай­гууллагын алсын хараа бөгөөд үнэт цаасаар дамжуулан  орон сууцны  хүртээмжтэй,  тогт­вортой   санхүүжилтийн   эх үүсвэрийг   нэмэгдүүлэхийн тулд моргейжийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэхээр зорьж байна. 
Тэргүүнээр нь Васукарн Висансаватди ажилладаг ба үйл ажиллагаа нь тогтмол орлоготой урт  хугацаат  моргейжийн  зээл  олгох, хоёрдогч  зах зээл  дээр үнэт цаас  гаргах  гэсэн  хоёр үндсэн чиглэлтэй. 
Хөрөнгийн  зах  зээл  дээр үнэт  цаас,  бонд,  өрийн  бичиг гаргах  замаар  нийт  23947.84 сая батын санхүүжилт хийгээд байна.  2017  оны  эцэст  нийт хөрөнгийн  хэмжээ  20160 сая батаар хэмжигдэж буй аж.

Японы Орон Сууцны Санхүүжилтийн Агентлаг
Японд  орон  сууцны санхүүжилтийн   тогтолцоо 60   гаруй   жилийн   түүхтэй. Одоогийн Орон Сууцны Санхүүжилтийн  Агентлаг  нь Засгийн Газрын орон сууцны зээлийн корпорацийн суурин дээр  2007  оны  дөрөвдүгээр сард  байгуулагдаж  байсан. Нийт  хөрөнгийн  хэмжээ  2016 оны  санхүүгийн жилд  26320 тэрбум  иен  байсан  бөгөөд капиталжуулалтын   хэмжээ өнгөрсөн  оны  байдлаар  701 тэрбум иенд  хүрсэн  байна. 
Засгийн Газраас    бүрэн санхүүждэг  тус  байгууллага 2016  онд  203  тэрбум  иенийн цэвэр  орлоготой  ажилласан ба  2017  онд  орон  сууцаар баталгаажсан   2004   тэрбум иенийн үнэт  цаас  гаргасан байна. Тус  агентлагийг  газар,  дэд бүтэц, тээвэр, аялал жуулчлалын сайд  болон  Сангийн  сайд  нар толгойдог  аж.
Ажилчдын  тоо 2018 оны  дөрөвдүгээр  сарын байдлаар  896.  Ерөнхийлөгч нь  Тошио Като.  Найман  том хотод  салбартай.  Бизнесийг дэмжих   үнэт   цаас   гаргах замаар хоёрдогч  зах  зээлд  үйл ажиллагаа  явуулах,  гамшигт дасан  зохицох  буюу  хотыг сэргээн босгоход  урт  хугацаат зээл олгох, моргейжийн даатгал, GHLC­- ийн хууль ёсны хөрөнгөд удирдлага   хийх   зэрэг   үйл ажилагааг гүйцэтгэдэг.

Казахстаны Моргейжийн Компани
Казахстаны  Моргейжийн Компани  нь  иргэдийг  орон сууцаар     хангах     төрийн бодлогыг  дэмжин  ажилладаг бөгөөд   ипотекийн   зээлийн болон түрээсийн орон сууцны хөтөлбөрийн   санхүүжилтийг шийддэг   байна.  20   орчим жилийн түүхтэй энэ байгууллага хоёрдогч зах зээлээс урт хугацаат санхүүжилт татаж,  арилжааны банкуудаар  дамжуулан, иргэдэд   моргейжийн зээл олгодог.  
Энэ  байгууллага  нь Казахстаны хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар  үүсэн байгуулагдаж  байжээ.  Олон улсын үнэлгээний Fitch агентлаг Казахстаны   Моргейжийн Компанийн зээлжих зэрэглэлийг ­BBB  гэж үнэлсэн байна.
2018  оны эхний  таван  сарын  байдлаар энэ  байгууллагын  босгосон санхүүжилтээр 2263 иргэнд 23.9 тэрбум венгерийн моргейжийн зээл олгожээ. Казахстан улс   нийслэлээ Астана руу нүүлгэн шилжүүлс­ний дараа шинэ хотын бүтээн бо 

Индонезийн төрийн өмчит Моргейжийн Фирм
Индонезийн орон сууцны хоёрдогч зах зээлд үйл ажиллагаа явуулдаг орон сууцны  зах зээлийн тогтвортой   санхүүжилтийг бүрдүүлэхэд  чиглэдэг бөгөөд сүүлийн  жилүүдэд дунд  болон бага  орлоготой  иргэдэд  чиглэсэн ипотекийн зээлд түлхүү анхаарч байгаа аж. 
Индонезод ипотекийн хоёрдогч зах зээлийг хөгжүүлэх зорилгоор 2005 онд тус компанийг байгуулсан. Одоогоор компанийн өөрийн  хөрөнгийн  хэмжээ  нь 1.1 тэрбум  ам.долларт хүрсэн бөгөөд    орон сууц  барьцаалсан 730 сая ам.долларын үнэт цаасыг хоёрдогч  зах зээлээс  босгожээ. Олон  улсын  үнэлгээний Fitch агентлагаас  тус  байгууллагын зээлжих зэрэглэлийг  А3 гэж Индонезийн төрийн өмчит Моргейжийн Фирм үнэлсэн байна.

Харин АНУ
АНУ-ын хувьд холимог төрлийн орон сууцны хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн ч иргэдийг орлогын түвшнээр нь ангилан орон сууцжуулснаас болж нийгмийн олон сөрөг асуудалтай тулгарчээ.  Тиймээс орлогын түвшнээс үл хамааран иргэдийг стандартын шаардлагад нийцсэн орон сууцанд амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэхийг зорьж эхэлжээ.  Мөн тус улсад орон сууцны ваучерийн хөтөлбөр хэрэгждэг. Энэ нь иргэд өрхийн орлогын 30 хувийг орон сууцанд төлж, үлдснийг тухайн орон нутгийн орон сууцны асуудал хариуцсан байгууллагаар дамжуулан тодорхой нөхцөл хангасан иргэдэд дэмжлэг үзүүлэх байдлаар шийддэг юм байна. Мөн нийтийн орон сууцны хөтөлбөр буюу нийгмийн халамж шаардлагатай тодорхой бүлгийн иргэдэд зориулсан хөтөлбөрийг хэрэгжүүлдэг.

Сингапурын орон сууцжуулах бодлого
Сингапур улс хүн амынхаа 80-аас илүү хувийг орон сууцжуулж чадсан. Нийтийн орон сууцанд амьдарч буй иргэдийн 95 хувь нь орон сууцаа өмчилж авсан байна. Анх орон сууцнууд барихдаа түрээслэх зарчмаар бодож төлөвлөсөн ч түрээслэгчид байраа хайр гамгүй хэрэглэж байгаа нь ажиглагдсан байна. Тус улсын иргэд бүгд цагаачид байсан бөгөөд зөвхөн ашиг, орлого олох зорилгоор ажиллаж амьдарч байжээ. Эцэст нь иргэддээ зарж хувийн өмч болгосноор эргээд орон сууцуудын ашиглалтын нөхцөл сайжирсан түүхтэй. Сингапур улсын хувьд ажилтай иргэн бүр өөрийн хуримтлалын сантай байдаг бөгөөд тус хуримтлалаа орон сууцанд зориулан  ашиглах боломжтой аж. Сингапурын орон сууцны хөгжлийн зөвлөл нь зөвхөн нийтийн орон сууц барилгүй хуучин орон сууцны барилгыг шинэчлэх, засварлах, үнэ цэнийг алдагдуулахгүй байх, орон сууцыг дангаар бус шинэ хотхон байдлаар төлөвлөх гэх мэтээр орон сууцны асуудлыг цогцоор төлөвлөдөг байна. Мөн нийгмийн олон асуудлыг орон сууцны бодлогоор дамжуулан шийдвэрлэх бодлогыг баримталдаг. 
 
 
 

Холбоотой мэдээ