-Ипотекийн найман хувийн зээлийн санхүүжилтийг нэмэгдүүлэх тал дээр ямар арга хэмжээ авах вэ?

-Олон улсын валютын сангийн хөтөлбөртэй холбоотойгоор ипотекийн зээлийн хөтөлбөрийг зогсоосон. Цаашид засгийн газар энэ ажлыг үргэлжлүүлэх ажлыг хэрэгжүүлэхээр болсон. Үүнтэй холбоотойгоор 2017 онд 110 тэрбум төгрөгийг төсөвлөсөн. Гэвч энэ мөнгөөр зээл зээлийн эрэлтийг хангаж чадахгүй л дээ. 2013 оны зургадугаар сараас ипотекийн зээл хэрэгжиж эхэлснээс хойш жилд дунджаар 14 мянга орчим иргэнд зээл олгодог байсан. 2015 болон 2016 онд 16 мянга, 18 мянган иргэнд ипотекийн зээлийг олгожээ. Хот, хөдөө гэгчлэн бүсээрээ ялгаатай боловч дунджаар нь авч үзвэл нэг иргэн 60 сая төгрөгийн зээл авсан байна. Өөрөөр хэлбэл, 110 тэрбум төгрөгөөр 60 сая төгрөгийн зээл олголоо гэж тооцоход хоёр мянга хүрэхгүй иргэнд л олгогдохоор байгаа юм. Гэтэл өнгөрсөн хугацаанд жил тутам арваад мянган иргэнд зээл олгодог байсан шүү дээ. Тиймээс үүнтэй холбоотойгоор зээлийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх шаардлага гарч, БХБ-ын сайд болон Сангийн сайд нар ярилцаад, Сангийн яамны Санхүүгийн бодлогын газрын даргаар ахлуулж, Монголбанк, Төрийн орон сууцны корпораци, БХБЯ, Нийслэлийн гэр хорооллыг хөгжүүлэх төсөл хөтөлбөрийн сан зэрэг байгууллагуудаас төлөөллүүдийг оролцуулсан ажлын хэсэг байгуулж, санал солилцсон.

Ингээд 2018 онд төсөвлөсөн 120 тэрбум төгрөгийг цаашид нэмэгдүүлж болохгүй, жил бүр ипотекийн зээлийг энэ хэмжээгээр олгох шаардлагыг Олон улсын валютын сангаас мэдэгдсэн. Тийм болохоор үүнээс дээш санхүүжилтийг хэрхэн нэмэгдүүлж болох талаар хэлэлцэж, арижлааны банкуудаар Монгол улсын бодлогын хүүгээс хоёр хувиар илүү төлбөртэй зээлийг гаргуулах хүсэлт тавьсан. Үүний зөрүү мөнгийг төрөөс хөнгөлөлттэй байдлаар шийдэж, тэр нь иргэнд 7 болон 8 хувийн зээл болж очих схемийг боловсруулсан.

-Зээлийн хүүг долоон хувь болгох, урьдчилгаа төлбөрийг бууруулах тал дээр боломж бий юу?

-Тэгэхээр зээлийн хүү, урьдчилгаа төлбөр хоёрыг бууруулах гэхээр зээлийн хүртээмж нь дагаад буурах гээд байгаа юм. Тийм болохоор ипотекийн зээлийн хүртээмжийг харилцан тохиромжтой байдлаар шийдэх гэж хичээсэн. Тухайлбал, гэр хорооллын дахин төлөвлөлт болон утааны эсрэг гэр хорооллыг орон сууцжуулах зорилгоор хэрэгжүүлж байгаа төслүүдэд эдгээр боломжийг нээж өгвөл тохиромжтой гэж үзсэн. Дахин төлөвлөлтийн байршлуудад орон сууц авсан тохиолдолд урьдчилгаа төлбөр нь 25 хувь, зээлийн хүү нь долоон хувь болгон бууруулахаар тооцож байна. Харин орон сууцжуулсан хотын төвийн байршлуудад байр авбал урьдчилгаа нь 30 хувь, зээлийн хүү нь найман хувь хэвээр хэвээр байх юм. Эдгээр боломжуудын талаар ажлын хэсгийн хүрээнд ярилцаж байна.

-Амины орон сууцыг зээлд хамруулах тал дээр?

-Ер нь гэр хороололд одоогийн байршил дээрээ он удаан жил амьдарчихсан, хүүхдүүд нь сургууль цэцэрлэгтээ яваад, өөрсдөө ажилдаа ойр байгаад сурчихсан хүмүүсийг тухайн хашаандаа утаа гаргахгүйгээр амьдрах шийдлүүдийг гаргах шаардлагатай. Тиймээс энэ чиглэлээр иргэддээ хөнгөлөлттэй зээл олгох талаар мөн ярилцаж байгаа. Гэхдээ амины орон сууцаа засгийн газраас баталсан нэг маягийн зургийн дагуу бариулж, холбогдох комисст нь хүлээлгэн өгсөн байх шаардлагатай. Зураг төсөлгүй барьсан сууцтай иргэд энэ зээлд хамрагдах боломжүй. Барилга байгууламжийг ашиглалтад хүлээж авах журам дээр улсаас хэрэгжүүлсэн ямар нэгэн бодлогын хүрээнд улсын комисс заавал ажиллана гэдгийг заасан.
Ер нь амины орон сууц авах иргэдэд ипотекийн зээл олгох шаардлага гарсан. Энэ ажлыг хэрэгжүүлэх явцад улсын комисс уг амины орон сууцыг хүлээж авдаггүй, он удаан жил байлгадаг, найдваргүй учраас 15, 20 жил гэх мэтчилэнгээр урт хугацааны зээл өгөх боломжгүй гээд банкан дээр гацсан юм.

Зөвхөн арилжааны банк гэлтгүй, Монголбанкнаас ч урт хугацаат зээл гаргахад маш хүндрэлтэй байдаг. Хадгаламжнаас зээл болж гардаг банкны схемээр явна шүү дээ. Гэтэл хадгаламж дээд тал нь 5-10 жилийн хугацаатай л байдаг. Тийм болохоор зээлийн хугацааг 20 жил болгоход банк маш их эрсдэл хүлээх болчихоод байгаа юм. Энэ эрсдэлээс сэргийлэх нэг арга нь бонд юм. Олон улсад орон сууц санхүүжилтийн корпораци энэ үйл ажиллагааг явуулдаг. Манайд ч гэсэн хэн хүссэн нь бонд гаргах эрх нь нээлттэй. Тэр нь банк өөрөө байж болно, эсвэл Төрийн орон сууцны корпораци ч болно. Одоогоор Монголын ипотекийн корпораци л гаргаж байна. Бондыг хоёрдогч зах зээл дээр гаргаад хөрөнгө оруулагч нартаа борлуулах зарчмаар явна. Гадны зээл тусламж ороод ирэх юм бол бид бондоо өгөөд тэдгээр зээл тусламжид нь хамрагдах боломжтой.

Ипотекийн зээлийн хөтөлбөрт амины орон сууцыг хэрхэн хамруулах тал дээр олон улсын байгууллага болон Азийн хөгжлийн банк, Даян дэлхийн ногоон хөгжлийн сан гэгчлэн маш олон байгууллага ногоон барилгын асуудлыг хөндөн ярьж, стандартуудыг нь боловсруулдаг болжээ. Хэрэв танай улс амины орон сууцнууд ногоон барилгын стандарт шаардлагуудыг хангаж чадвал маш бага хүүтэй зээл олгох боломжтой гэдгийг тэдгээр байгууллагууд мэдэгдэж байна. Тэгэхээр иргэн хашаандаа 80 сая төгрөгийн ногоон барилга бариад хоёроос гурван хувийн хүүтэй зээл авчихвал санхүүгийн хувьд дарамтгүй, бас утаагүй шийдэл болж чадах юм.