“40, 50 МЯНГАТ УЛААНБААТАР хотын түүхэнд чухал үүрэгтэй. Учир нь тэд анхны орчин үеийн хорооллууд байсан юм” хэмээн Бөхийн Өргөөний хажууд байрлах Улаанбаатар хотын музейн түүхч Г.Очбаяр ярив. 1950-иад он хүртэл Улаанбаатарын иргэд хотоор нэг таруу байрласан хашаа байшин болон гэрт амьдардаг байв. 1958 онд оросуудын санаачилгаар Монгол улсын Засгийн газраас тухайн үеийн элитүүд болох Монгол Ардын Намын хамгийн нөлөө бүхий гишүүдэд зориулан хэд хэдэн төвлөрсөн орон сууцны хорооллыг барьж байгуулснаар энэ байдал өөрчлөгдсөн юм. Хотын төвд 40,000 м2 газар дээр эхний орчин үеийн 5 давхар орон сууцны барилгуудыг барьснаар тус бүтээн байгуулалт эхэлсэн. Хотын ихэнх иргэд энэ нэр нь 40,000 айлын орон сууц баригдсанаар нэрлэсэн гэж таамаглацгаах боловч үнэн хэрэгтээ нэр нь хорооллыг барьсан газрын хэмжээтэй холбоотой ажээ. Засгийн газар дараагийн гурван жилийн дотор дахин хоёр хорооллыг (2-р 40 болон 50 мянгат гэгдэх) босгож, улмаар 1961 онд Улсын Их Дэлгүүрийн барилгыг барьж дуусгажээ. Харин одоо энэ гурван хороолол нь Төв Шуудан, Сүхбаатарын талбайн баруун тал, Улсын Их Дэлгүүрийн ойр орчим гээд Энх Тайвны Өргөн чөлөөний хойд тал руу тэлсэн байна. 

Эдгээр хорооллуудын орон сууцнууд Улаанбаатар хотын хэмжээнд орчин үеийн бие засах газар, угаалгын өрөөнүүдийг байр бүрт стандарт болгон байгуулж, анх нэвтрүүлж байв. Оросын Гепрокор Хүрээлэнгийн гаргасан зураг төслөөр бүтсэн орон сууцны блок барилгууд нь тэдгээрийг дагалдах сургууль, цэцэрлэгүүдтэй хамт баригджээ. 23-р дунд сургууль бол намын элитийн хүүхдүүд, төрийн чухал албан тушаалтнуудын хүүхдүүд суралцдаг гэдэг утгаараа энэ хавьдаа хамгийн нэртэй сургууль нь байв. Ийм элит оршин суугчид ЗХУ, Унгар, Болгар, Польш, Чех зэрэг социалист орнуудад аялах боломжтой байсан бөгөөд буцаж ирэхдээ цэнхэр жинс өмсөж, Бийтлз хамтлагийн пянзнуудыг авчирч, рок дуу сонсдог байсан нь 40, 50 мянгатынхныг түгээмэл моод дэлгэрүүлэгчид болгосон юм.

Тэдэнд мөн улсын хамгийн сайн чанартай хүнс худалддаг “Мэргэжилтний 20”-иор үйлчлүүлэх тусгай эрх өгдөг байжээ.


1991 онд коммунизм нуран унасны дараа тус хороолол зах зээлийн системийн нөлөөгөөр өөрчлөгдөж шинэчлэгдэж эхлэв. Орон сууцны байруудын оршин суугчдад үл хөдлөх хөрөнгийн эрхийн бичгүүд өгч, орон байраа худалдах эсвэл худалдан авах зөвшөөрлийг олгосон байна. өнөөдрийн та бүгдийн харж байгаа жижиг дэлгүүрүүд, цайны газрууд хорооллын хувцас, бараанууд Улсын их дэлгүүрт харагдах болов.

Хотын төвд орших тус хороолол өнөөдөр ч тэргүүн зэргийн үл хөдлөх хөрөнгө хэвээр байна. Зургаан жилийн өмнө байгуулсан нэрт яруу найрагч Бэгзийн Явуухулангийн “Дурсгалын талбайн цэцэрлэг” тус хороололд бас нэгэн үзэсгэлэнг нэмнэ. Анхны хорооллын орон сууцны байрууд олон дурсамжийг агуулж байгаа нь өнгөрсөн зууны гэгээн түүхийг эргэн санагдуулна. Улаанбаатарын анхны хорооллууд хойч үеийнхэнд үнэтэй өвийг үлдээж байгаа билээ. Хотын эргэн тойронд баригдсан хорооллуудыг харвал тэд бүгдээрээ 40, 50 мянгатын загварыг дагасан болохыг та олж харна. Төвлөрсөн орон сууцны барилгууд сургууль, тоглоомын талбайг тойрон байрлана. Өнөө цагийн ганц ялгаа нь гэвэл орон сууцыг дан ганц намын элитүүд биш харин хүн бүр худалдан авах болсонд оршино.