2013 оноос хойш өрхийн бодит орлого өсөөгүй
Үнийн өсөлт барилгын салбарт үзүүлж буй нөлөөлөл сэдэв дор СЭЗИС, Санхүүгийн тэнхимийн дэд профессор, Эдийн засагч Ж.Дэлгэрсайханаас авсан тодруулга яриаг хүргэж байна.
Үндэсний статистикийн хорооны 7 сарын мэдээгээр голлох валютуудын ханш өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 17-28.6 хувиар өссөн байна. Үүний дотор долларын ханш 18.6 хувь, юанийн ханш 17.0 хувиар тус тус өсчээ. Энэ өсөлт сүүлийн 2013 оноос хойш үргэлжилж, Монгол Улсын хувьд төр, хувийн хэвшил, өрх бүрт нөлөөлж байгаа бөгөөд сөрөг нөлөөлөл нь давамгай байна.
Үндэсний статистикийн хорооны 7 сарын мэдээгээр голлох валютуудын ханш өмнөх оны мөн үетэй харьцуулахад 17-28.6 хувиар өссөн байна. Үүний дотор долларын ханш 18.6 хувь, юанийн ханш 17.0 хувиар тус тус өсчээ. Энэ өсөлт сүүлийн 2013 оноос хойш үргэлжилж, Монгол Улсын хувьд төр, хувийн хэвшил, өрх бүрт нөлөөлж байгаа бөгөөд сөрөг нөлөөлөл нь давамгай байна.
Валютын ханшийн өсөлт нь бизнесийн байгууллагын зардалд нөлөөлөх байдлаар бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийг бий болгоход хүргэдэг бол бараа үйлчилгээний үнийн өсөлт нь иргэдийн худалдан авах чадварыг доройтуулж байна.
Бизнес эрхлэгчдийн хувьд санхүүжилтийн зардал, бэлэн бүтээгдэхүүн, түүхий эд материал, сэлбэг хэрэгслийн үнэ зэргээр дамжиж үйл ажиллагаанд шууд нөлөөлөл бий болгож байна. Голлох валютын ханш 20 орчим хувиар өснө гэдэг нь гадаад валютын санхүүжилтийг ашиглаж байгаа компаниудын санхүүгийн зардал тэр хэмжээгээр нэмэгдэнэ гэсэн үг юм.
2017 оны эхний улирлын байдлаар Монгол Улсын нийт гадаад өр 25 орчим тэрбум ам.доллар гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт буюу компаниудын гадаад санхүүжилтийн хэмжээ 7.5 тэрбум ам.доллар байна. Тэгвэл үүний үндсэн болон хүүгийн төлбөрийг төлөхдөө бизнес эрхлэгчид 20 хувийн алдагдал хүлээж байгаа бөгөөд энэ нь эргээд бизнесийн зардлыг нэмэгдүүлж буй.
2017 оны эхний улирлын байдлаар Монгол Улсын нийт гадаад өр 25 орчим тэрбум ам.доллар гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт буюу компаниудын гадаад санхүүжилтийн хэмжээ 7.5 тэрбум ам.доллар байна. Тэгвэл үүний үндсэн болон хүүгийн төлбөрийг төлөхдөө бизнес эрхлэгчид 20 хувийн алдагдал хүлээж байгаа бөгөөд энэ нь эргээд бизнесийн зардлыг нэмэгдүүлж буй.
Нөгөө талаас манай улсын бизнесийн орчин гадаад зах зээлээс ихээхэн хамааралтай бөгөөд бэлэн бүтээгдэхүүн шууд импортлох, түүхий эд материалын дийлэнхийг гадаадаас авах, тоног төхөөрөмж сэлбэг хэрэгслийг мөн гаднаас нийлүүлж байгаа байдал нь дээрхтэй нэгэн адил бизнесийн зардлыг нэмэгдүүлэх байдлаар сөргөөр нөлөөлж байна.
Бизнес эрхлэгчид зардлын дарамтыг бүтээгдэхүүн, үйлчилгээндээ шингээх нь зөв арга биш.
Бизнес эрхлэгчид энэхүү зардлын дарамтыг өөрийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнэд шингээх байдлаар зохицуулахыг хичээж байгаа бөгөөд энэ нь бараа бүтээгдэхүүний үнийг нэмэгдүүлж, бизнесийн эргэлтэд сөрөг нөлөөтэй учир оновчтой арга биш юм. Тэгвэл нөгөө талд өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүний үнэ өсөх үзэгдэл дээрх болон бусад шалтгаанаар бий болох бөгөөд энэ нь бизнес эрхлэгчдийн гол худалдан авагч болох иргэдийн худалдан авах чадварыг доройтуулж байдаг. 2013 оноос хойш өрхийн бодит орлого өсөөгүй, нэрлэсэн орлогын хэмжээ 2015-2016 онд буурч ирсэн байдаг. Энэ хугацаанд ХҮИ энгийн нийлбэрээр 26 орчим хувьд нийлмэл байдлаар 28 хувиар өссөн байна. Өрхийн орлого бууралтыг тооцвол иргэдийн худалдан авах чадвар сайн биш байх нь тодорхой.
Нэгтгэн авч үзвэл валютын ханшийн өсөлт нь бизнесийн байгууллагын зардалд нөлөөлөх байдлаар бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийг бий болгоход хүргэдэг бол бараа үйлчилгээний үнийн өсөлт нь иргэдийн худалдан авах чадварыг доройтуулж байна. Иймээс бизнес эрхлэгчдийн хувьд ихээхэн хүнд сонголтын өмнө байгаа бөгөөд үүнээс гарах арга замыг нийтээрээ эрэлхийлж, богино хугацаанд шийдвэрлэхгүй бол нөхцөл байдал доройтож болзошгүй.
Нэгтгэн авч үзвэл валютын ханшийн өсөлт нь бизнесийн байгууллагын зардалд нөлөөлөх байдлаар бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийг бий болгоход хүргэдэг бол бараа үйлчилгээний үнийн өсөлт нь иргэдийн худалдан авах чадварыг доройтуулж байна. Иймээс бизнес эрхлэгчдийн хувьд ихээхэн хүнд сонголтын өмнө байгаа бөгөөд үүнээс гарах арга замыг нийтээрээ эрэлхийлж, богино хугацаанд шийдвэрлэхгүй бол нөхцөл байдал доройтож болзошгүй.