Ямар ч барилга галд автах эрсдэлтэй, гагцхүү түүнд цаг хожих гал дэмждэггүй материал л чухал
Миний бие барилгад гардаг галын аюулын тухай олон жилийн туршлагаасаа дүгнэн хэлэхэд ихэвчлэн түргэн гал авалцдаг материалаас үүдсэн байдаг. Үүнд, мод, цаас, картон, хуванцар болон хөөсөнцөр, PU, шилэн хөвөн гэх зэрэг материалуудыг дурдаж болох юм. Мэдээж галыг санаатай эсвэл санаандгүй байдлаар хүн л үүсгэдэг нь тодорхой. Барилгын үйлдвэрлэлийн зохион байгуулалт нэртэй төслийн бичиг баримтаар барилга угсралтыг удирдан явуулахаар хуульчилсан байдаг. Энэ нь олон улсад шинжлэх ухааны үндэслэлтэй хөгжсөн зүйл л дээ. Манай улсад бол үүнийг БЗТ буюу барилга зохион байгуулах төсөл, АГТ буюу ажил гүйцэтгэх төсөл гэх мэтээр ангилан хийж, мөрдөхөөр хуульчлагдсан ч хэрэгжүүлэх тал дээр хаа хаанаа туйлын хариуцлагагүй хандаж байна. Хяналтын байгууллага нь ч ор нэр төдий хандана, зураг төсөл зохиогч бол бүр тоох ч үгүй, гүйцэтгэгч захиалагч нар нь энэ талаар мэдлэг туршлага бараг үгүй юм даа.
Энэхүү төслийн иж бүрэн тооцоо төлөвлөлтийн дотор барилгын үйлдвэрлэлийн аюулгүй байдлыг хангах төлөвлөгөө гэсэн нэг бие даасан хэсэг байдаг. Энэ хэсэгт гал түймрийн болон бусад болзошгүй аюулаас эд хөрөнгө хүний амь насыг хэрхэн хамгаалж, барилгын төсөвт өртөгт багтаан хохирол гологдолгүй чанартай гүйцэтгэх талаар шинжлэх ухааны үндэслэлтэй тооцоо, зураг төлөвлөгөө иж бүрнээр хийж, оролцогч байгууллагууд түүнийг ойлгон хамтран хэрэгжүүлэхээр зөвшөөрч батлалцсан байх юм. Тэр ч байтугай амархан гал авалцах материалуудаа хэрхэн хадгалах, яаж хамгаалах, хэзээ яаж хэрэглэх, хэн түүнийг хариуцах, гал гарсан тохиолдолд хэн, яаж галыг унтраах гээд л тооцоо судалгаа гаргаж, галаас хамгаалах, гал унтраах мэргэжлийн хүн хүч, багаж хэрэгсэл, машин техник зэргийг түр барилгын зардалдаа оруулан тооцож бэлдэнэ. Энэ бүхний дараа л барилгын ажлыг эхлэх номтой.
100 айлд байрлах барилгын материалын зах дээр хөөсөнцрийг багцаар нь буюу 5-7 ширхгээр худалддаг. Нягтралаасаа шалтгаалаад 28-85 мянган төгрөгийн хооронд хэлбэлзэнэ. Харин Хятад шилэн хөвөн 10 метр нь 14 мянга, Оросынх 17 метр нь 52 мянган төгрөгийн үнэтэй.
Сүүлийн үеийн барилгын гал түймрүүд ихэвчлэн цагаан хөөсөнцрөөс үүдэн гарч байгааг хүн бүхэн мэднэ. Нэг эхэлсэн бол дуустлаа яагаад ч унтрахгүй. Маш хурдан шатаж, эсвэл хайлаад дуусна. Нийслэлийн Хот Төлөвлөлт, Ерөнхий Төлөвлөгөөний Газраас гаргасан тоон үзүүлэлтээс харахад зөвхөн өнгөрсөн онд 663 барилга, байгууламж ашиглалтад орж, Улсын комисс хүлээн авчээ. Эдгээр барилга бүгд дотор, гадна дулаалгадаа хөөсөнцөр, шилэн хөвөн ашигласан гэж бодохоор гал гарах эрсдэл бидний эргэн тойронд отсоор байна гэх айдас өөрийн эрхгүй төрнө. Энд жишээ болгон ОХУ-д гарсан нэг үйлчилгээний төвийн гал түймрийн тухай өгүүлье. Энэхүү ослоос олон хүн амжиж гарсан ч дээрээс нь хайлж гоожсон хөөсөнцрийн хайлмагт түлэгдсэн маш олон хүн үүрд тахир татуу болж хоцорсон байдаг. Түүнээс үүдсэн эдийн засгийн хохирлыг тооцоход асар их зардал гарна. Мэдээж анхнаасаа бага зэрэг мөнгө зараад шатдаггүй материалаар цагаан хөөсөнцрийг орлуулсан бол энэ их хохирлоос гадна богино хугацаанд дахин дахин сольж, урсгал засвар хийх зардал ч хэмнэгдэнэ. Тухайн хувь хүний хувьд биш улсын хэмжээгээр авч үзвэл асар их үргүй зардлыг дагуулж байгааг эдийн засагчид тооцох биз ээ.
Харамсалтай нь хөөсөнцөр нь гал дэмждэггүй, дэмждэг гэсэн хоёр төрөл байхаас манайд сайныг нь үйлдвэрлэх, хэрэглэх нь нүдний гэм. 100 айлд байрлах барилгын материалын зах дээр хөөсөнцрийг багцаар нь буюу 5-7 ширхгээр худалддаг. Нягтралаасаа шалтгаалаад 28-85 мянган төгрөгийн хооронд хэлбэлзэнэ. Харин Хятад шилэн хөвөн 10 метр нь 14 мянга, Оросынх 17 метр нь 52 мянган төгрөгийн үнэтэй. Барилгын гадна фасад буюу дулаалга хийхэд их хэрэглэдэг тул эрэлттэй бараа болжээ. Уг нь шилэн хөвөн галд тэсвэртэй материал. Гэхдээ сүүлийн үед Хятадаас орж ирж буй хямд үнэтэй шилэн хөвөн галд амархан шатдаг болохыг худалдаачид хэлж байв. Харамсалтай нь иргэд үнэ хямдыг нь бодож өнөөх эрсдэлтэй шилэн хөвөнг авсаар байгаа аж. Хөөсөнцрийн тухайд ч байдал ялгаагүй. Хэрэв хөөсөнцрийг дулаалгын материал болгон ашиглаж байгаа тохиолдолд чулуун хавтан, аль эсвэл галд тэсвэртэй материалаар бүрэх ёстой байдаг. Хэдэн цаас хэмнэх сэтгэлгээгээр хандсан ажил асар их хохирол амссан харамсалтай жишээ манайд багагүй гарсан.
Зөвхөн галын норм, дүрэм, шаардлага гэгчийг дангаар нь хэрэгжүүлэх боломж бараг байхгүй, түүнийг өртгийн инжиниринг, төслийн удирдлагатай хослуулан зах зээлийн чөлөөт өрсөлдөөний бүрэн агуулгаар нь авч үзвэл хүссэн хүсээгүй энэ аюул заналаас урьдчилан сэргийлэх боломж бодитой юм. Үүнийг хөгжингүй улс орнуудын туршлага харуулсаар байна. Хэдий “Ниргэсэн хойно нь хашгирав” гэгчийн үлгэр болж буй ч өнгөрсөн сард манай улс анх удаа нийслэлийн нутаг дэвсгэрт байршилтай гал түймрийн онц аюултай бүс болон гал түймрийн аюултай нэг, хоёрдугаар зэргийн барилга байгууламжийн жагсаалттай боллоо. Ийнхүү галын аюулаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авч, эрсдэлийг бууруулахын төлөө хөдөлж эхэлсэн нь сайшаалтай.
Ямар ч барилга галд автах эрсдэлтэй. Иймд энэхүү бичвэрээрээ дамжуулан барилгад гал өдөөж тараадаггүй, дулаалгын материал нь галд шатдаггүйгээс гадна галыг хааж зогсоодог, утааг нэвчүүлж тараадаггүй байх шаардлагатайг өгүүлэхийг зорилоо. Гал түймэр тархах үед цаг хугацаанаас илүү үнэтэй зүйл гэж үгүй. Энэ цаг хугацааг гал дэмждэггүй материал л олгож чадна.
Эх сурвалж: Зөвлөх инженер Л.Түмэндэмбэрэл
Сэтгүүлч С.Баярмаа