Хаягдал шавар ашиглан барилгын эмульс гаргаж авах технологи

Хаягдал шавар ашиглан барилгын эмульс гаргаж авах технологи
        Монгол улсад барилгын гадна, дотор талыг шил,чулуу, хөөсөнцөр, аскор, плита, эмульс, будаг зэрэг олон төрлийн бүтээгдэхүүнээр өнгөлж байгаагийн дотроос нийтлэг хэрэглэдэг нь эмульс юм. Эмульс нь өвөрмөц өнгө, дизайн үүсгэх боломжтой, хэрэглэхэд хялбар, өртөг багатайгаараа бусад барилгын материалуудаас ялгардаг. Манайд эмульсийн хэрэгцээний дийлэнх нь буюу ойролцоогоор 90 гаруй хувийг гадны улс орнуудаас импортлож байгаа. Ихэвчлэн БНСУ, БНХАУ, ОХУ, Малайз зэрэг улсаас оруулж ирдэг. 2013 оны импортын эмульсийг 2014 оныхтой харьцуулвал тоо хэмжээ (кг) 5,8 хувиар, нийт үнэ 2,4 хувиар өссөн үзүүлэлттэй байна. Харин дотоодын үйлдвэрлэлийн тухайд МБМҮХ-нд бүртгэлтэй Декоратор ХХК, Хос цалиг ХХК, Бурхантын үзүүр ХХК гэсэн эмульс үйлдвэрлэгч гурван компани бүртгэгдсэн аж. Үүнээс харахад дотоодын үйлдвэрлэл маш дутмаг, эмульсийн эрэлт хэрэгцээ манай зах зээл дээр өндөр байгаа юм.

     Сүүлийн үед Хятадад үйлдвэрлэсэн зарим төрлийн эмульсийн өнгө амархан гандах, хуурч унах, ус бороонд урсах, савласан жиндээ хүрэхгүй байх зэрэг дутагдалтай талууд их бий. Иймд зах зээлийн эрэлт хэрэгцээний дагуу чанартай, үнэ хямд, өртөг багатай үйлдвэрлэл явуулж болох судалгааны ажлыг ШУТИС-ийн баг бүрэлдэхүүн амжилттай хийсэн байна. Энэ нь барилгын эмульсийг өөрийн орны эрдэс түүхий эдийг ашиглан гаргаж авжээ. Энэхүү судалгааны ажлын үр дүнг танилцуулъя.
 
Хаягдал шавар ашиглан барилгын эмульс
гаргаж авах технологи
        Барилгын эмульс нь барилгын өнгөлгөөний материалын төрөлд хамаарах бөгөөд усан суурьтай будаг тул хүний эрүүл мэндэд ямар нэгэн гаж нөлөө үзүүлдэггүй. Өнөө үед уул уурхай эрчимтэй хөгжихийн хэрээр түүний байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл нэмэгдэж байгаа. Тэгвэл уул уурхайгаас үүсэх гол хаягдлын нэг нь хөрс хуулалтын шавар байдаг. Бид Хэнтий аймагт орших нүүрсний уурхайн хөрс хуулалтын хаягдал шавраар барилгын эмульс гарган авах боломжийг тогтоох судалгаа хийсэн юм.

            Барилгажилт хурдацтай явагдаж буй энэ үед барилгын материалын хөгжил түүн дотроо өнгөлгөөний материалын нэр төрөл, үйлдвэрлэх технологи улам нарийсч хөгжсөөр байна. Одоогоор манай оронд барилгын эмульсийн дийлэнхийг импортоор оруулж ирж байна. Тиймээс эдийн засгийн хувьд үр ашигтай барилгын эмульсийг өөрийн орны эрдэс түүхий эдийг ашиглан үйлдвэрлэх технологийг боловсруулж, практикт нэвтрүүлэхийг зорьлоо.

Будгийн ангилал:
  1. Тосон суурьтай будаг.
  2. Усан суурьтай эмульсэн будаг. Энэ будаг нь хүний эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй.
  3. Полимер будаг.
Одоогоор усан суурьтай будаг нь өргөн ашиглагдаж байна.
Барилгын ажилд хэрэглэх эмульсэн будгийн  ангилал:
Хэрэглээний зориулалтаас хамааран барилгын заслыг гадна болон дотор гэж ангилна. Харин холбогч төрлөөр нь:
  1. Поливинилацетатын (ВА),
  2.  Акрилын (AK),
  3. Дибутилмалейнат ба этиленээр нийлэгжүүлсэн  винилацетатын (ВС),
  4. Стирол бутадиенийн /КЧ/ гэж ангилна.
Хөрс хуулалтын хаягдал шавраас гаргаж авсан эмульсийн давуу тал нь:
  • Хаягдал түүхий эдийг түшиглэн эко технологийг гарган авах
  • Стандартын шаардлага хангасан бүтээгдэхүүн
  • Технологийн хувьд энгийн ойлгомжтой
  • Үйлдвэрлэхэд хялбар
Энэхүү өнгөлгөөний будаг  нь урьдчилан бэлтгэсэн дэвсгэр гадаргууд түрхэхэд түүнтэй барьцалдаж, бэхэжсэний дараа нимгэн хальсан бүрхүүл тогтож будагддаг. Ихэвчлэн  өнгөлгөөний зориулалттай хэрэглэгдэх метал, төмөр бетон, модон эдлэл болоод тоосгон барилгын бүтээцийн гадаргууг өнгөлөх бөгөөд орчны үйлчлэлээс хамгаалахад хэрэглэнэ. Тус эмульсийн найрлага нь олон бүрэлдэхүүнт хольц холбогч бодис ба дүүргэгч материалуудаас бүрдэнэ. Өнгөлж будах ажилбар дараах дарааллаар хийгдэнэ.

Уг судалгаанд дараах  түүхий эдийг хэрэглэсэн. Үүнд:
  • Нүүрсний уурхайн хаягдал шавар
  • Барилгын шохой
  • Шингэн шил
  • Полимер (нийлэг) цавуу
  • Олиф
  • Өнгө үүсгэх нэмэлт (пигмент)
 Туршилтыг дээж бэлтгэх, цийдмэгжүүлэх, цавуужуулах, өнгө хувиргах гэсэн дарааллаар гүйцэтгэсэн. Дээж бэлтгэхдээ  хаягдал шаврыг баяжуулж хэрэглэсэн. Туршилтын явцад 20 гаруй орц найрлагыг туршсанаар эмульсэн будгийн оновчтой найрлагыг олж тогтоосон. Туршилтын зарим үр дүнг дараах хүснэгтээр харуулав.
 
 
Түүхий эд Туршилт 1 Туршилт 2 Туршилт 3 Туршилт 4 Туршилт 5 Туршилт 6
Ус  % 35 43 45 46 53 55
Барилгын шохой % 10 8 12 13 5 5
Хаягдал шавар % 11 6 10 15 12 5
Шингэн шил % 19 8 16 10 10 5
Олиф % 13 16 8 8 10 16
Полимер цавуу % 13 19 9 8 10 14
Стандартын үзүүлэлтүүд:
Дэгдэмхий биш бодисын хэмжээ % 60,5 46,5 56.8 68,9 62,4 43,1
Будгийн орчин (ph) 12 11 9 10 8 7
Хатах хугацаа (цаг) 0,5 1,4 1 1,3 1,2 1,5
Урсалт (секунд) 36 33 26 23 22 17
Будах чадвар (гр/см2) 224 195 180 176 169 152
Шаардлага хангасан эсэх - - + - - -

Бэлэн болсон бүтээгдэхүүнийг MNS5252:2003  “Барилгын ажилд хэрэглэх цийдмэг будаг ашиглах, техникийн ерөнхий шаардлага ба турших арга” стандартын дагуу туршсан. Улмаар “Туршилт - 3” –ын үр дүн стандартын шаардлага хангасан юм.  Энэ будагны хувьд дараах шинж чанартай.

Үүнд:
  • Дэгдэмхий биш бодисын хэмжээ -56.8%
  • Будгийн орчин (рH) -9
  • Хатах хугацаа – 1.5 цаг
  • Урсалт 32 секунд
  • Будах чадвар -180гр/см2 гарсан.
Дээрх стандартын дагуу бидний гаргаж авсан өнгөлгөөний эмульсэн будаг нь  BA27 төрлийн эмульсэн будгийн төрөлд багтаж байна.

Туршилтын үр дүн:
 
             Дүгнэлт                    
  1. Хэнтий аймгийн Чандганын нүүрсний уурхайн хаягдал шаврыг ашиглан барилгын эмульс үйлдвэрлэх боломжтой.
  2. Энэ шавар ашиглан гарган авсан эмульсэн будаг нь Монгол улсын стандарт (MNS52.52.2003) дагуу BA27 төрлийн эмульсэн будгийн шаардлагыг хангана.
  3. Энэхүү судалгааг цаашид нарийвчлан явуулах шаардлагатай.
 
Туршилтын удирдагч ШУТИС, БАС-ийн багш Д.Сүнжидмаа /Ph.D Дэд профессор/, туршилтыг гүйцэтгэсэн Барилгын бүтээц эдлэлийн технологи мэргэжлийн 3-р курс
 

Холбоотой мэдээ