Өнөөдрийн байдлаар нийслэл хотод 186 мянган өрх зохион байгуулалтгүй, инженерийн шугам сүлжээнд хамрагдах боломжгүй орчин нөхцөлд амьдарч байна. Улаанбаатар хот 28 мянган шахам  га суурьшил бүхий газартайгаас 79 хувь хувь буюу 22 мянган га талбайг гэр хороолол эзэлдэг.
     Эдгээр гэр хорооллын айл өрхүүд “Газар шинэчлэн зохион байгуулах” төсөлд  өөрсдийн санаачлагаар хамрагдаж, өөрсдийн өмчлөлийн газраа ашигтайгаар хэрэглэх боломж бүрдэж байгаа.
 Газар шинэчлэн зохион байгуулах гэдэг нь иргэн өөрийн өмчлөлийн газраас инженерийн болон нийгмийн дэд бүтэц, хөрөнгө оруулалтанд шаардлагатай талбайг хувь нийлүүлэн бий болгох юм. Эндээс иргэд өөрсдөө хүсэлт гарган, төсөл боловсруулах боломжтой гэсэн үг. 
  Энэ сэдвийн дагуу Нийслэлийн дарга Э.Бат-Үүл, “Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төсөл”-ийн удирдагч А.Лхагдорж нар 04 сарын 16-ны өдөр  /өчигдөр/ сэтгүүлчидтэй зангиагүй уулзалт хийлээ. Уулзалтынхаа эхэнд “Газар шинэчлэн зохион байгуулалт”, “Гэр хорооллын дахин төлөвлөлт” гэсэн 2 төслийн талаар иргэд хольж ойлгоод байгааг хэлэв. Түүнчлэн дэд бүтэц буюу цэцэрлэгийн барилгажилт болон цэвэр, бохир усны шугамын шинэчлэлтийн  ажлыг нийслэлээс хариуцан ажиллана гэдгээ хэллээ. Гэр хорооллын айл өрхүүд ашигладаггүй газраа нийлүүлэн нөөц талбай үүсгээд үүнийгээ зах  зээлийн эргэлтэнд оруулж болох аж. Гэхдээ уг газар шинэчлэн зохион байгуулах үйл явц нь хотын ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдан хийгдэх учиртай.
 Гэр хорооллын иргэдэд уг төслийг хэрэгжүүлж болох хоёр арга зам байна.

• Эхнийх нь гудамжаараа ч юм уу санаа нийлүүлэн төслөө бичээд нийслэлээс санхүүжилтээ аваад дараа нь айл бүрээс хуримтлагдсан нөөц газрынхаа өртгөөр эргэн төлөх.
• Дараагийн арга нь нийслэлийн зүгээс дэд бүтцийг шийдээд, айл өрхүүдийн хуримтлагдсан нөөц газрыг авах

  Одоогийн байдлаар уг төсөлд хамрагдахаар 30 мянга шахам иргэд хүсэлтээ ирүүлсэн байна.
Ингээд сэтгүүлчдийн зүгээс Улаабаатар хотын захирагч Э.Бат-Үүлээс дараах асуултанд тодруулга авлаа.

• Гэр хорооллын газрыг дахин шинэчиллээ гэхэд дараагийн Засгийн газар гарч ирээд ахиад л өөр зүйл ийм хийх гээд байх юм биш биз?

Дараа дараагийн хотын захирагч гарч ирлээ гэхэд одоо байгаа журам дүрмийг мөрдөнө. Хэрэв тэд хууль бус үйлдэл хийлээ гэхэд шууд албан тушаалаасаа чөлөөлөгдөх журамтай болсон.

• Иргэд санаачлага гаргаад энэ төсөлд хамрагдах гэтэл цөөн тооны хүмүүс үүнийг эсэргүүцээд байвал хэрхэн шийдэх вэ?  

Тийм тохиолдол мэдээж хэрэг гарч таарна.  Үндсэн хуулинд тусгагдсаны дагуу иргэн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хангах үүднээс тийм айлын газрыг үнэлгээг хийлгээд албадан чөлөөлөх болно. Үүнийг дарга нар шийдээд байгаа юм биш. Иргэд өөрсдөө санаачлага гаргаад шинэчлэлт хийх гээд байхад зарим нэг нөхөр саад болоод байгаа учраас л ийм арга хэрэглэнэ. Үүнд ялангуяа хотын төвтэйгээ ойрхон гэр хорооллын айлууд хамрагдах бүрэн боломжтой. Инженерийн шугам сүлжээтэй болоод ирэхээр тухайн айлын газар улам л үнэд орно гэсэн үг.

• Нөөц газрыг нийлүүлнэ гэдгийг ойлгомжтойгоор тайлбарлавал?

А.Лхагвадорж: Газраа нийлүүлээд хувь нийлүүлнэ гэхээр иргэд сэжигтэй харж эхлэдэг. Өөрийнх нь газраас хэдий хэр хэмжээтэйг авах вэ гээд. Гэр хорооллын айлуудын хашаанд бараг ашигладаггүй гэж хэлж болохоор нүүрсний амбаар, жорлон, муу усны нүх зэрэг 20 м²  газар байдаг юм. 200 айлаас ийм хэмжээний газрыг цуглуулахад 4000 м² газар болно. Тэгээд энэ газраа эргэлтэнд оруулах боломж олгож байгаа юм. Эзэмших газар нь багасаж байгаа хэдий ч газар үнэ цэнэтэй болно.

• Газар шинэчлэлт болон дахин төлөвлөлт хоёрыг уялдуулан холимиог байдлаар хэрэгжүүлж болох уу?

Холимог байдлаар хэрэгжүүлж болно. Гэхдээ тухайн хэсэг дээр төлөвлөлт хийж байгаа компанийн хэсэгчилсэн төлөвлөгөөтэй уялдуулан барилга байшингаа барих хэрэгтэй болно.

• Газар шинэчлэлтийг хийхэд зайлшгүй нүүх шаардлагатай айд өрхүүдийн хөрөнгө санхүүг нийслэлээс гаргаж өгөх үү?  

 Энэ төлөвлөлтийг иргэдээр өөрсдөөр нь хийлгээд байгаагийн учир нь заавал нүүж шилжих албагүй. Ганц нэг айл нүүж сууж болох юм. Хамгийн гол нь иргэд өөрсдөө сайн бодож, тунгааж шийдэх хэрэгтэй. Бид тийм айлыг нүүлгэлээ гэхэд гаргасан мөнгөө эргүүлэн авна. Нөгөө нөөц газраа зараад мөнгөөрөө төлөх боломжтой.

• Газар шинэчлэлтийн төслийн хүрээнд дахин төлөвлөлтөнд хамрагдсан боловч зөвшилцөлд хүрч чадаагүй айл өрх хамрагдах боломжтой юу?
• Э.Бат-Үүл: Хамрагдаасай гэж бид их хүсэж байна. Даанч иргэд өөрсдөө хоорондоо ойлголцож чадахгүй юм. Бид хөндлөнгөөс тэдний өмчид халдах эрх байхгүй. Одоо Гандангийн дэнжийн айл өрхүүд дотроо дөрвөн хэсэг хуваагдчихаад байх жишээтэй.  Уг нь тэр газарт бүтээн байгуулалт хийх төлөвлөгөө төсөл хэдийнээ гарчихсан. Харамсалтай нь иргэд хоорондоо учраа олохгүй байна.