Засгийн газар өнгөр­сөн долоо хоногт ху­рал­даж иргэдэд олгох найман хувийн хүүтэй зээлийн ерөнхий жур­мыг баталсан билээ. Энэ талаар Барилга, хот байгуулалтын дэд сайд Г.Байгальмаатай ярилцлаа.

-Орон сууцны зээ­лийн ерөнхий журмыг Засгийн газар батал­лаа. Энэ журмаар иргэд ямар шаардлага ханга­сан орон сууцыг урт ху­га­цааны зээлээр авах боломжтой болсон бэ?

-Дунд буюу дундаас дээш орлоготой иргэд орон сууцны зээлд хам­раг­дах хүсэлтэй байгаа. Харин тансаг зэрэг­лэ­лийн орон сууцанд оро­хыг хүсч байгаа иргэдэд төрөөс ямар нэгэн дэмж­лэг үзүүлээд байх бо­ломж­гүй. Тиймээс 80 мкв-аас ихгүй талбайтай ши­нээр ашиглалтад орсон болон одоо ашиглаж бай­гаа хуучин орон сууцнаас иргэд сонголтоо хийх боломжтой. Иргэд орон сууцаа сонгоод 20 хүр­тэлх жилийн хугацаатай, жилийн найм дээр нэмэх, хасах нэг хувийн хүүтэй зээлээр худалдаж авах юм. Мэдээж шинээр ашиг­лалтад орж байгаа орон сууцны чанарт маш их анхаарч, энэ талаарх шаард­лагыг барилгын компаниудад тавьж бай­гаа.

-Энэ удаагийн зээ­лийн хувьд төрийн ал­бан хаагч, эсвэл анх удаа орон сууц авч бай­гаа гэх мэт шалгуур та­виа­гүйгээрээ онцлог­той. Ер нь орон сууц худалдаж авах зорил­го­той бүх иргэ­дэд бо­ломж байна гэж ойл­гож болох уу?

-Энэ хөтөлбөрт тодор­хой нэгэн зорилгот бүлэгт чиглэг­дээгүй. Орон суу­цанд орохыг хүссэн хүн бүрт хүртээмжтэй журам гаргахыг зорьсон. Хам­­гийн түрүүнд барьж дуус­сан орон сууцанд зээл­жих эрхийг нь олгохгүй бол хүмүүс урьдчилгаа­гаа төлчихөөд хүлээхэд хүрдэг байсан. Өм­нө нь орон сууцны урьдчилгаа төлбөрт 30 хувийг төлж байж зээлжих эрх үүсдэг байсан. Харин одооноос 10-30 хүр­тэлх хувийн урьд­чил­гаа төлөх шаард­лага тавьж байгаа. Иргэд, ялангуяа залуу гэр бү­лийн хувьд их хэмжээний бэлэн мөнгөтэй болж чадаа­гүй. Гэхдээ ажил эрхэлж бай­гаагийн хувьд орон сууцны­хаа зээлийг тогтмол төлөөд байх бо­ломжтой гэдэг үүднээс урьдчилгаанд 10-30 хувь гэдэг хязгаар гаргаж өгсөн.

-Эхний ээлжинд хэ­дэн айлд зээл олгох вэ?

-Энэ тоог гаргах бо­ломж байхгүй. Учир нь урьдчилгаа 10 хувиа бэлт­гэ­чихсэн хүмүүс хэд бай­гаа нь мэдэгдэхгүй байна. Бидний тооцоогоор орон даяар энэ онд 28 мянган айлын орон сууц шинээр ашиглалтад орно. Тэгэ­хээр ийм тооны айл орон сууцанд орох боломжтой гэсэн үг. Иргэд сонголтоо хийгээд ямар компаниас, хэдэн мкв талбайтай орон сууц авах сонголтоо хийгээд банктай­гаа гэрээ байгуулна.

-Хуучин орон сууц бас авч болно гэж жу­рам­ласан байна лээ. Үүнийг хэрхэн зохицуу­лах вэ?

-Байр эзэмшигчтэйгээ тохи­ролцоод доод тал нь арван хувийн урьдчил­гаа­гаа төлөөд зээлжих эрх нь үүснэ. Үүнээс цаа­ших нь банкны зохицуу­лал­таараа явна гэсэн үг. Банкны зээл яаж олгогд­дог вэ тэр журмаар л явна.

-Орон сууцны 10 ху­вийн урьдчилгаагаа бэлт­гэчих­сэн айл ду­рын банкиндаа хүсэлт гаргах боломжтой гэсэн үг үү?

-Арилжааны бүх бан­кинд найман хувийн хүү­тэй зээл олгох эрх нь нээгдчихсэн байгаа. Тэгэ­хээр иргэд хүссэн банкаа­раа үйлчлүүлэх бо­ломж­­той. Банкууд эрсдлээ тоо­цож тухайн иргэний сон­госон орон сууцыг судлах нь дамжиггүй. Улсын комисст хүлээлгэж өгсөн орон сууц мөн эсэх, зээл олгох шаард­лага хангаж байгаа эсэхийг судлах нь банкны үүрэг.

-Урьдчилгаагаа арван хувиар төлөх үү эсвэл 30 хувь байх уу гэдэг нь орло­гоос нь хамаарах уу?

-Хэдэн төгрөгийн үнэ­тэй байр авах вэ, хэдэн хувийн урьдчилгаа төлөх боломжтой вэ гэдгээ банктайгаа тохирно.

-Өрхийн нэг нь ажил хийдэг бол боломжтой юу?

-Орлого нь хүрч л байвал боломжтой.

-Өмнө нь олгодог бай­сан зээлийн тухайд нэг бай­гуул­лагад квот гээд тодор­хой тооны эрх олгодог бай­сан. Ха­рин одоо байгуулла­гаар дамжих уу, эсвэл иргэд хувиараа хөөцөл­дөх ёстой юу?

-Харьцангуй болом­жийн нөхцөлтэй учраас иргэд өөрс­­дөө банктай­гаа гэрээ­лээд зээлд хам­рагдах бо­ломжтой.

-Зээл авахыг хүсч бай­гаа айлын орлого ямар байх шаардлага­тай вэ?

-Өрхийн орлого ха­рил­цан адилгүй байгаа. Тиймээс иргэд сарынхаа орлогыг тооцоолж, бан­каар баталгаа­жуулснаар хэдэн мкв талбай­тай орон сууц авах боломж­той вэ гэдгээ шийднэ. Жур­маар сард төлөх зээлийн хэмжээ нь өмнөх сарын орло­гын 45 хувиас хэтрэхгүй байх шаард­лага тавигдсан.

-Иргэд хэзээнээс най­ман хувийн хүүтэй зээлээ авах боломжтой вэ. Хөтөл­бөр хэзээ хэрэг­жиж эхэлнэ гэсэн үг вэ?

-Ямар ч байсан өнгөр­сөн пүрэв гаригт Засгийн газрын хуралдаанаар журмаа батал­сан. Энэ сард багтаагаад хөтөл­бөр хэрэгжиж эхэлнэ. Өөрөөр хэлбэл, дээрх шаард­лагад нийцсэн орон сууцыг сонгосон иргэд зээлээ авах бо­ломж­той болно гэсэн үг.

-Арилжааны бан­куу­дад мөнгө хуваарилж өгөх үү. Санхүүжилтийг нь шийд­сэ­нээр банкууд зээл олгож эхэлнэ биз дээ?

-Эхний ээлжинд "Чингис" бондоос 800 тэрбум төгрөг оруулж төслийг хэрэгжүү­лэхээр заагдсан байгаа. Арил­жааны банкууд Монгол­банктай гэрээлсний үндсэн дээр эрхээ нээлгэнэ. Зөвхөн 800 тэрбум төгрөг өгснөөр энэ хөтөлбөр дуусчихгүй. Иргэд зээлээ төлөөд явах учраас хөтөлбөр үргэлжлээд явна гэсэн үг. Хөтөлбөр батлагд­сан. Монголбанкны мөнгөний байдал, арилжааны банкуу­дын хүсэлтийг харгалзаад санхүүжилтийг нь шийднэ. Тухай, тухайн үед нь иргэдэд мэдээллийг хүргээд явах учраас хүндрэл байхгүй.

-800 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт эхний ээлжинд хэдэн айл орон сууцтай болгох талаар судалгаа бий юү. Нэг айл дээд тал нь хэдэн төгрөгийн зээл авах боломжтой бол?

-Иргэдийн сонголт, үнэ ханш, зээлээ яаж төлөх талаар өөрсдөө сонголт хийх учраас эхний ээлжинд тоо гаргах боломжгүй. Ямар ч байсан мөнгө байнга эргэл­тэд орж байх учраас тасралт­гүй хэрэгжих хөтөлбөр.

Барилгын үнийг тогтвор­жуулах үүднээс барилгын салбарынханд хөнгөлттэй зээл олгож байгаа. Барилгын материал үйлдвэрлэгчдийг ч дэмжиж байна. Улсаас дэд бүтцийг нь тавьж өгч байна. Үүний үр дүнд орон сууцны үнэ тодорхой хэмжээнд буу­рах боломжтой гэж үзэж бай­гаа. Иргэд ямар үнэтэй орон сууц авах, хэдэн төгрөгийн зээл авах боломжтой зэргээ банктайгаа тохиролцоно.

-Орон сууцны зээл ол­гож эхлэнгүүт зээл авахыг хүссэн иргэд олноороо бан­кинд хандах болов уу. Энэ ачааллыг тооцоолсон уу?

-Хаана ямар орон сууц ашиглалтад орсон байна, үнэ нь ямар байна гэдгийг иргэд өөрсдөө судалж, сонголт хийх учраас ачаалал үүсэхгүй байх. Эхлээд орон сууцныхаа сонголтоо хийж, компани­тайгаа тохирсны дараа банкинд хандана шүү дээ.

-Та энэ сараас хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлнэ гэсэн. Тэгвэл иргэд даваа гари­гаас (өнөөдрөөс) эхлээд арил­жаа­ны банкны зээ­лийн эдийн засагчтай уул­заад, байрныхаа сонголтыг хий­гээд явж болох уу?

-Эхлээд сонголтоо хийнэ шүү дээ. Орон сууц­ны­хаа сонголтыг хийчихээд урьд­чил­гаа төлбөрөө бэлтгэ­чи­хээд банкиндаа очно. Банк сонгосон орон сууцыг нь су­далж, орлогыг нь тооцоолж байж зээлжих эрхийг нь үүсгэнэ.

-Тогтмол цалин авдаг иргэдийн хувьд зээл авах хялбар болов уу. Харин наймаа хийдэг, бизнес эрхэл­дэг хүмүүс хэрхэн хөтөлбөрт хамрагдах боломж­той вэ?

-Хувиараа ажил хийдэг, бизнес эрхэлдэг хүмүүс орлогоо нотлох ёстой. Ийм ажил эрхэлдэг, ингэж бараа бүтээгдэхүүн борлуулдаг, орлого маань сард тэдэн төгрөгөөс дээш байдаг гэд­гийг банкин­даа нотолно гэсэн үг.

-Банкинд зээлтэй иргэд хөтөлбөрт хамрагдах бо­ломжтой юу?

-Давхар зээлжих тухай яригдах учраас хүндрэлтэй. Үүнийг банк өөрөө шийдэх болов уу. Ер нь бол давхар зээлтэй иргэдэд банк зээл олгодоггүй шүү дээ.

-Өмнө нь арилжааны банкнаас өндөр хүүтэй зээл авсан иргэд найман хувийн хүүтэй зээл олгогдож эхэлс­нээс хойш долоон сарын дараа бага хүүтэй зээлд шилжих боломжтой гэж журамласан байна лээ. Үүнийг тайлбарлаж өгөөч?

-Өмнө нь зээл авсан иргэд хохирох ёсгүй. Тиймээс асууд­лаа банкиндаа тавиад зохицуулалт хийлгэх боломж­той. Гэхдээ банктай хэдэн жилийн ямар гэрээ хийгдсэн вэ, банк яаж зохицуулах боломжтойгоо тооцож үзнэ. Түүнээс шууд найман хувийн хүүтэй зээл рүү шилжих боломжгүй. Ерөнхий журмыг дагалдсан журам гарч байж энэ нөхцөлд зохицуулалт хийгдэнэ. Тиймээс долоон сар гэдэг хугацааг зааж өгсөн.

-Урьд нь  төрөөс хэрэг­жүүлж байгаа зээлийн хө­төл­бөр хамрагдах орон сууц­ны компаниудын жаг­саалт гаргачихдаг байсан. Иргэд зөвхөн жагсаалтад орсон компанийн орон сууц­наас сонголт хийдэг бай­лаа. Одоо ингэж хязгаар­лахгүй гэсэн үг үү?

-Тийм хязгаарлалт байх­гүй. Сонирхсон компаниуд барилга барих эрхтэй байгаа шүү дээ. Иргэд ч өөрсдөө хүссэн сонголтоо хийх боломжтой.

-Хувь хүмүүсээс хуучин орон сууц худалдаж авч болно гээд журамлачихаар орон сууцны үнэ хөөрөг­дөхгүй гэх баталгаа бий юү?

-Огцом үнэ өснө гэж бо­дох­гүй байна. Иргэд шинэ орон сууцанд орох уу, хуучин орон сууц авах уу гэдгээ өөрсдөө сонгоно. Ийм тохиол­долд зохиомлоор үнэ хөөрөгдөх байдал үүсэхийг үгүйсгэхгүй. Одоо ч тийм бай­гаа шүү дээ. Засгийн газраас хэрэгжүүлж байгаа бодлого, хөтөлбөрүү­дийн хүрээнд шинэ орон сууцны үнэ тогт­вор­жоод ирэ­хээр иргэд ч хуу­чин орон сууцныхаа үнийг хөөрөг­дөх­гүй байх. Зах зээлийнхээ жамаар л явах болов уу.

-"100 мянган айлын орон сууц" хөтөлбөрт хамраг­даад байрандаа орж чадаа­гүй 200 гаруй өрх бий. Тэ­дэнд хамгийн түрүүнд найман хувийн хүүтэй зээл олгох зэрэг зохицуулалт хийж байгаа юу?

-Тэр хүмүүст давуу эрх үүсэхгүй. Бусдын адил л зээл авах боломжтой. Түүнээс хэн нэгэн хүн "Заавал чи энэ зээлд хамрагд" гэж тулгаагүй шүү дээ. Тиймээс бусдын л адил эрхтэй.

-Энэ хөтөлбөр орон нутагт хэрэгжих үү?

-Орон даяар хэрэгжинэ. Нөхцөл нь ч адилхан.

Б.ЦЭЦЭГДЭЛГЭР

Эх сурвалж www.dailynews.mn