Хүний хөгжил, хөгжлийн бодлого ба өрсөлдөх чадвар, Засаглал, Дэд бүтэц гэсэн дээрх сэдвүүдийн хүрээнд болох эдийн засгийн форумыг зохион байгуулах ажлын хэсэгт нийслэлийн Засаг даргын орлогч Да.Ганболд байгаа юм байна.
Тиймээс түүнтэй эдийн засгийн форум болон нийслэлийн дэд бүтэц, бүтээн байгуулалтын талаар ярилцлаа.
- Эдийн засгийн форумд дэд бүтэц гэсэн сэдвийн дор зам байгууламж, орон сууц, хотжилт, төвлөрлийг сааруулах ба бүсчилсэн хөгжлийн талаар ярих юм байна. Нийслэлийн зам байгууламж, орон сууцжуулах талаар ямар дорвитой ажил хотын зүгээс хийж байна вэ?
- Нийслэлийнхээ иргэдийн оролцоотой хамт хийх ёстой. Урьд өмнө харьцангуй жижиг шийдэх гэж, асуудлыг эхийг нь эцээж, тугалыг нь тураахгүй гэсэн үүднээс жижиг жижгээр тарааж байсан. Гэвч аль нь ч бүтэж, дэвждэггүй, нэг л тийм бараан хөгжлөөр явж ирлээ. Тиймээс өнөөдөр зориг гаргаад нэг том асуудал руу харьцангуй дорвитой мөнгө зарцуулъя гэж байна.
Энэ үүднээс хот байгуулалт, инженерийн шугам сүлжээ, дэд бүтцийг байгуулах зам, өндөр хүчдэл болон цэвэр бохир усны шугамуудыг тавихын тулд 800 орчим айлыг нүүлгэх шийдвэр гаргаад байна. Энэ ажилд зориулж 20 гаруй миллиард төгрөгийг зарцуулна. Эхний ээлжинд газраа чөлөөлсөн айлуудыг тохилог, орчин үеийн орон сууцанд оруулах ажлыг хийх нь тодорхой. Зүгээр нэг дээр үеийн Аманхуур кинонд гардаг шиг газраас нь хөөж туух биш газрыг нь аваад оронд нь амьдрах байр тавьж өгье гэж байгаа.
Суллагдсан газар дээр хувийн компани очоод барилга барих биш бүхэл бүтэн дүүргийн инженерийн шугам сүлжээ, шаардлагатай дэд бүтцийг тавьж байгаа томоохон бүтээн байгуулалт юм гэдгийг тэнд амьдарч байгаа иргэд нь ухамсарлан, нөгөө талаас төр нь тодорхой хэмжээний мөнгө гаргасан эдийн засгийн агуулгаараа төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны өвөрмөц нэг хэлбэр байх болов уу гэж бодож байна.
Энэ ажил амжилттай бүтнэ байх гэж бодож байгаа. Хамгийн гол нь энэ хэсэгт орж байгаа хүмүүс өөрсдийнхөө зүгээс идэвх зүтгэл гаргаж хүлээж авбал төлөвлөсөн ажил маань аль болох түргэн бүтнэ.
- Найман зуун айлын газрыг чөлөөлөөд хэдэн айлыг орон сууцжуулах вэ?
- Хамгийн гол нь хэдхэн сот газар дээр зүгээр нэг гэрээ барьчихаад, энгийн жорлонтой, халуун хүйтэн ус болон цэвэр бохир усны шугам байхгүйгээр хотын төвд бараг хөдөө амьдарч байгаа юм шиг амьдралаасаа салах нь хэн хэндээ л хэрэгтэй байхгүй юу. Нэгэнтээ л найман зуун айлыг нүүлгэж байгаа учраас эхний ээлжинд төдий тооны айлыг л орон сууцтай болгоно шүү дээ.
Юун түрүүнд найман зуун айлыг оруулах асуудал нь өөрөө том бэрхшээл биш байгаа юм. Яагаад гэвэл бидний хуучин стандартаар баривал таван давхар байшин, орчин үеийнхээр бол 9-16 давхар байшин дор хаяж барина. Одоо бол нэг хашааны газар дээр нэг айл ямар байдлаар амьдарч байна вэ. Гэтэл дөрвөн тийм хашааны газарт хамгийн багадаа 30 айлыг хамгийн тохилог маягаар амьдруулах орон сууц барих бололцоо гарч ирж байна.
Гэхдээ иргэдийн маргаашийн өөх үү, өнөөдрийн уушги уу гэсэн сэтгэлгээтэй хийсвэр сонголтын үр дүнд газраа ч зарж чадахгүй, өөрөө объект босгох хөрөнгө байдаггүй ч нүүдэггүй, банкнаас зээл авах барьцаа болдоггүй газрууд байна. Үүнийг чулуу болгохын тулд юун түрүүнд дэд бүтэцтэй байж л үнэд хүрнэ. Тийм учраас энд байгаа айлуудыг харьцангуй орчин үеийн орон сууцанд оруулъя, харин суллагдсан газарт нь холбогдох хөрөнгө оруулалтыг төр засгаас хийж өгөх ёстой.
- Шинээр баригдах хорооллын бүтээн байгуулалтын талаар ярилаа. Түүнээс гадна нийслэлд газар хөдлөлтөд тэсвэргүй барилгуудыг мэргэжлийн хяналтаас тогтоогоод гаргачихсан байгаа. Эдгээр барилгуудыг яах вэ. Шинээр барих хорооллуудад ч гэсэн хамаатай байх?
- Хотын бүх газрыг их олон шалгуураар бүгдийг нь ангилаад бүсчилсэн байж байгаа. Эдийн засаг, байгаль цаг уур, газар хөдлөлтийн үнэлгээнүүд гэх мэт таарах таарахгүй болон давхцах давхцахгүй олон үнэлгээнүүд байдаг.
Зөвхөн газар хөдлөлттэй холбоотой зүйл ярих юм бол энэ чинь биднээс, төр засгаас, иргэдээс хамаардаггүй асуудал. Цэвэр эрдэм шинжилгээ, судалгаагаар тогтоогдсон газруудад ямар өндөрлөгтэй, бат бэхтэй, даацтай байшингууд байх ёстой вэ гэсэн стандартууд байж байна. Мэдээж газар хөдлөлтийн илэрхий аюултай, түүнээс гадна үерийн, болон гүний усны гээд бүх зүйлийг судалж тогтоодог учраас түүнийхээ хүрээнд үйл ажиллагаагаа явуулна.
- Нийслэлийн төсөв батлагдаж хотод урьд өмнөхийг бодвол тодорхой хэмжээний хөрөнгө захиран зарцуулах эрх олгогдсон байгаа. Харин нийслэлийн иргэний татвар гэж нийслзлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг хэлэлцэж байхад хөндөгдсөн. Нийслэлийн иргэний татварын талаар юу хэлэх вэ?
- Өнөөдрийн хувьд УИХ-ын эрх мэдлийн зүйл рүү би нэвтэрч ормооргүй байна. Хамгийн гол нь Улаанбаатар хотоос сонгогдсон гишүүдтэй бид нэлээд тулж ажилласан. Гэхдээ хуулийг батлахдаа нийт 76 гишүүн өөрсдөө ойлгож баталдаг байх хэрэгтэй. Тийм учраас манай хотын удирдлага бололцооныхоо хэрээр хэд хэдэн удаа янз бүрийн төвшинд 76 гишүүнтэй уулзан хуримтлагдсан асуудлаа тайлбарлаж байгаа.
Асуудлыг шийддэг олон хувилбарууд байдаг. Түүнээс гадна гишүүд өөр өөрийнхөө хувилбараар байр сууриа тусгаж нэмэрлэх байх. Шаардлагатай үед бид УИХ-ын байнгын хороо, ажлын хэсгүүдтэй нь хамтран ажиллаж, хэрэгтэй мэдээллээр бололцооныхоо хэрээр ханган ажиллаж байгаа.
- Удахгүй болох эдийн засгийн форумд нийслэлийн зүгээс ямар асуудлын талаар ярих вэ?
- Хүн амын маань 70 орчим хувь нь орлого муутай, ажлын эх үүсвэр, инженерийн зохих хэмжээний мэдлэг, дундаа хамтарч ажиллах дадал зуршил байхгүй учраас гэр хороололдоо амьдарсаар байна л даа. Нийслэлийн нутаг дэвсгэрийн маань 70 гаруй хувь нь нэг давхарт, доошоогоо хасах давхар болох зоорь ч байхгүйгээр гэр хорооллууд өргөөшөө тэлээд байна. Тэлээд байгаа боловч хот маягаар тэлж чадахгүй байна.
Яагаад гэвэл тэр тэлж байгаа хотын дүүргүүдэд чинь эмнэлэг, сургууль, театр, биеийн тамирын байгууламж, зам харилцаа, гээд бүгд байхгүй байна. Тэгэхээр энэ бол хот тэлэх биш хотын хүн ам маань механикаар тэлж байна гэж хэлж болно.
Хот тэлнэ гэдэг чинь дээрх бүх объектууд байж ялангуяа хүнийхээ төлөө зориулагдсан нийт дундын бүтэцтэй байхыг хэлнэ. Тиймээс хоёр дахь удаа зохиогдох гэж байгаа эдийн засгийн форумаар хотын тэлэлт, ялангуяа хүн рүүгээ чиглэсэн байдлаар тэлэх тухай илүү ярих гэж байна.
- Эдийн засгийн форумын үеэр хот хөрөнгө оруулалт татах боломжгой болов уу?
- Энэ жилийн төсөв бол батлагдсан. Өнгөрсөн 2010 онтой харьцуулах юм бол хотын хөрөнгө оруулалт бага хэмжээгээр нэмэгдэнэ. Гэхдээ хотын асуудлыг бүрэн гүйцэд шийдэх хөрөнгө бол ерөөсөө байхгүй. Өнөөдөр тухайн жилийнхээ зарцуулах хөрөнгөний арван хувийг л хотод төвлөрүүлж чадаж байгаа. Тийм учраас ойрын хэдэн жилд хөрөнгө мөнгө бол хэзээ ч хүрэлцэхгүй. Харин энэ жил хотын эрх зүйн байдлын тухай хуулийг бидний бодож санасан хэмжээгээр баталж чадах юм бол хотын төсөв арай эрүүл болно.
Хүн амынхаа тэн хагас нь амьдарч байгаа үед нийт хөрөнгө оруулалтын тэн хагастай тэнцэх хэмжээний хөрөнгө энд амьдарч байгаа хүмүүст орох ёстой ш дээ. Одоо бол хөрөнгө оруулалтын 20 хүрэхгүй хувь нь Улаанбаатарт хийгдэж байна. Сургууль, эмнэлгүүдийг хөдөө аймагт бариад байдаг, гэтэл хүн нь энд амьдраад байна.
Б.Даваа