Нийслэлийн 310 жилийн ойг угтаад дүүргүүд бүтээлч ажил өрнүүлэхийн сацуу энэ жилийг бүтээн байгуулалтын жил болгон урьд жилүүдээс илүү их ажил хийцгээснийг өмнө уулзсан Баянгол, Баянзүрх, Хан-Уул дүүргийн Засаг дарга нарын ярианаас тодорхой мэдсэн. Энэ удаа уулзсан Багануур дүүргийн Засаг дарга Ц.Сандаг-Очир бидний яриа бас л бүтээн байгуулалтын сэдвээр өрнөлөө.
Нийслэлийн залуухан дүүргийн нэг нь Багануур. Тэгэхдээ л 30 жилийнхээ ойг угтаад их ажил өрнүүлж байгаа дуулдсан. Энэ тухайгаа ярина уу?
30 жилийн тэртээ Багануурын хөвөөнд хоёр гэртэй, хориод ажилчидтайгаар шаваа тавьж байсан Багануур дүүрэг өнөөдөр Монгол улсын хүн амын хоёрны нэг хувь нь оршин суудаг Улаанбаатар хотын эрчим хүчний эх үүсвэрийг хангадаг дулаан станцуудыг өвлийн улиралд 60-70 хувийг нүүрсээр хангадаг, мөн Дархан Эрдэнэт хотуудыг ч хангаж байгаа, уул уурхай, зам тээвэр, харилцаа холбоо дэд бүтэц хөгжсөн 30 мянган хүн амтай, 62.000 га газар нутагтай, 110 мянган толгой малтай болтлоо өргөжин хөгжиж байна. Энэ жил манай дүүргийн 30 жилийн ой тохиож байгаа бөгөөд урлаг соёлын 30 арга хэмжээ, хөрөнгө оруулалтын 30 ажил хийхээр төлөвлөсөн. Үндсэндээ урлаг соёлын 30 арга хэмжээ дууссан, бүтээн байгуулалтын ажил дуусах шатандаа ороод байна.
Хотын дүүргүүдээсээ танайх зах зайдуу гэлтгүй цэвэр цэмцгэр, тохижилт сайтай чухам "Өөдлөх айл үүднээсээ" гэдэг шиг сайхан харагдаж байна. Тохижилтын ажилд чамгүй хөрөнгө мөнгө хаяв уу?
Ийм сайхан үг хэлсэнд баярлалаа. Энэ жилийн хувьд хөрөнгө оруулалтын хэмжээ мөнгөн дүнгээрээ 3-4 дахин нэмэгдсэн. Бүтээлч ажлууд ч хийгдсэн. Үүнд: хүүхдийн хоёр талбай, хоёр усан оргилуур, 10 орон сууцны дээврийн засварын ажлыг хийлээ. Улсын төсвийн хөрөнгөөр Багануур дүүргийн цэвэрлэх байгууламжийг ашиглалтанд орууллаа. 1990 оноос хойш ашиглагдахгүй байсан энэ том байгууламжинд нэг тэрбум төгрөг зарцуулсан. Нийслэлийн хөрөнгөөр гэр хорооллын дунд хороо, эрүүл мэнд, цагдаагийн хэсэг нэг дор байрласан иж бүрэн цогцолборыг барилаа. 75 хүүхдийн ортой 132 дугаар шинэ цэцэрлэгийг бариуллаа. Нийт хүн амын гуравны нэг нь байдаг гэр хороололд халуун усны газар барилаа. Дүүргийнхээ Нацагдоржийн талбайг 100 сая төгрөгний хөрөнгө оруулалтайгаар тохижууллаа. Төв замын гэрэлтүүлгийг хийж дуусаж байна.
Олон жилийн дараа хөдөлмөрийн баатартай болсон гэл үү?
Багануур дүүргээс энэ жил Хөдөлмөрийн баатар, улсын сайн малчин, нийслэлийн сайн тариаланч гээд төрсөн. 2009 онд "Хүүхдэд ээлтэй дүүрэг болсон" гээд олон амжилт, бүтээл бий . Мөн нйислэлийн 371 жилйин ойг тохиолдуулан 4 хороон дээрээ талархлын өдрийг зохиолоо. Үүгээр иргэдэд төрийн үйлчилгээ хэр хүрч байгаа болон сэтгэл ханамж хэр байгааг асууж, иргэдийн санаа бодлыг сонссон. Талархалтай, ажлыг маань сайнаар үнэлсэнд урамшиж л байгаа.
Танай дүүрэгт тавдугаар цахилгаан станц барих тухай яригдаад байдаг. Бас таны өрөөнд Үйлдвэр технологийн парк барих төсөл хадаатай байна. Эдгээр бүтээлч ажлынхаа тухай тодруулна уу?
Үйлдвэр технологийн парк барих асуудал эрчимтэй яригдаж байгаа. Мөн дулааны 5-р цахилгаан станц барихаар ч ярьж байна. Хэрвээ тэгэх аваас манай дүүрэгт ажилгүйдэл ядуурал буурч, бүтээн байгуулалт бий болох нөхцөл бүрдэнэ. Энэ жил 1080 айлын орон сууц барих ажлыг эхлүүлсэн, солонгосын хөрөнгө оруулалттай. Эхний 30 айлын орон сууц ашиглалтанд орох гэж байна. Шинэ Наран хорооллыг байгуулж, хот төлөвлөлтийн замаар хөгжүүлэхийг эхнээс нь хичээж байна.
Малчдын зөвлөлгөөнөө хийсэн гэсэн. Өвөлжилтийн бэлтгэл ямар байна вэ?
Өвөлжилтийн бэлтгэл ажил, хүн ам орон сууцны тооллогоор 7 хэсэг гарган хоёр хоног малчдаараа айлчлаад ирлээ. Энэ жил малчдын анхны зөвлөгөөн хийсэн ба тэндээс өвсний фонд байгуулах шийдвэрт хүрсэн. Манай дүүрэгт бэлчээрийн газар бага, тиймээс малчдынхаа энэ асуудалд туслахаар шийдсэн. Өвлийн бэлтгэл ажил 90 гаруй хувьтай байна. Орон нутгийн иргэдийн түлээ нүүрсийг хямд үнэтэй бэлтгэдэг ажил өнгөрсөн жилээс өрнүүлсэн.11 сараас эхлэн түлээ нүүрснийхээ цэгийг байгуулна. Түлээг Баяндэлгэр болон Мөнгөнморьт сумдуудаас бэлтгэнэ.
Дүүргийн тохижилтод аж ахуйн нэгж, компаниуд аль хэр тусалдаг вэ?
Дүүргийн компани, аж ахуй нэгжүүд дүүргийн тохижилтонд олон ажил хийж тусалсан. Зүүн зүгийн гол зам дайран өнгөрдөг болохоор замын осол их гардаг. Тиймээс ЗЦГ-тай хамтран замын цагдаагийн Хяналтын пост бариулах ажил 70 хувьтай явж байна. Ингэснээр модны хулгайтай болон зам тээврийн осолтой тэмцэх юм.
Хоггүй цэмцгэр байгаагийн нууц юундаа байна?
Хогны асуудлын хувьд Улаанбаатар хотыг бодвол харьцангуй шийдэгдсэн асуудал. “Хот байгуулалт мэдээлэл судалгааны төв” ТББ иргэдийг гудамжаар нь нэгтгээд хуримтлалын бүлэг байгуулан гудамж, хашааг нь цэвэрлэх, худаг шинээр барих зэрэг тулгамдсан асуудлаа хамтран шийдэж нэлээд олон ажлыг хйисэн байгаа. Энэ үнэхээр сайшаалтай. Зарим иргэдээ шагнаж урамшуулсан.
Нийтийн эзэмшлийн талбайд зүлэг тарьсан. Нийлээд том талбайд тарьсан. Хүүхэд залуучуудын цэцэрлэгт хүрээлэн байгууллаа. 10 хүний ажлын байр бий болсон. Мод, бут сөөг их тарьж, чөлөөт цаг өнгөрүүлэх нэгэн ногоон байгууламжтай болсон, 3 га газрыг хамарсан. Бид газар олголт, дэд бүтцийн тал дээр их нарийн хандаж байгаа. Багануур дүүргээ ногоон хот болгохоор ажилладаг. Уурхайгаас ирэх зам, дүүргийг заагласан ногоон зурвас байгуулж, уурхайгаас ирэх тоосжилтыг багасгахаар ажиллаж үүн дээр их хөрөнгө мөнгө зарж байгаа.
Хөдөөгөөс ирэх нүүдэл танайд бас нөлөөлж байгаа юу?
Өмнө нь Сүхбаатар, Төв аймгаас шилжиж ирдэг байсан бол одоо бараг бүх аймгаас хүмүүс их нүүж ирж байна. Гэр хороолол их өргөжиж байгаа. Албан ёсны бүртгэлээр 25700 хүн амтай болсон шүү.
Танайд бас жижиг дунд үйлдвэр нэмэгдсэн үү?
Улсын нөөцийн мах бэлтгэлийг хангадаг орчин үеийн технологитой "Жаст өргөө" махны үйлдвэр гээд уурхайг дагасан жижиг үйлдвэрүүд шинээр баригдаж байгаа. Цаашдаа үйлдвэр технологийн парк баригдахаар улам олон үйлдвэртэй болох байх.
Хот руу зорчих унааны байдал ямар байдаг вэ?
Нийтийн тээврийн үйлчилгээ асуудалгүй. Унаа ч элбэг. Том оврын автобус 3500 төгрөг, такси 5000-6500 төгрөг, бичил автобус 4500 төгрөгийн үнэтэй байдаг.
Сургууль цэцэрлэгийн асуудал хотод бол их хүндрээд байна. Танайд ямар байгаа вэ?
Манайд сургууль цэцэрлэгийн асуудал харьцангуй гайгүй. Хамрагдах хүүхдийн тоо бол их байгаа. Учир нь хөдөөнөөс ирсэн хараа хамгаалалтгүй хүүхдүүд дотуур байранд их байдаг.
Иргэдийнхээ нийгмийн асуудалд хэр анхаардаг вэ?
Газар тариаланг түлхүү хөгжүүлэх ажил хийж байна. Хүлэмж байраа бариад эхэлсэн. Манай дүүрэг 500 гаруй малчидтай, ер нь бүх л чиглэлийн үйл ажиллагаа, үйлчилгээ манайд дүүрэгт байдаг. Манайх 4 мал эмнэлэгтэй. Шүлхийн вакцин одоохондоо манайд ирээгүй, хийгдээгүй байна. Уурхайгаас өвдсөн хүмүүст үйлчилдэг сувилалтай, жилдээ Хэрлэн голын хөвөөнд 5-6 ээлжээр 800-1000 орчим ахмадад үнэгүй үйлчилдэг. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд, хүмүүс ч дээрх амралтанд амардаг. Халамжийн үйлчилгээнд харьцангуй их хамруулдаг. Нарийний амны хүүхдийн шинэ зусланд энэ жил 5 ээлжээр хүүхдүүд амрууллаа. Дүүргийнхээ уран бүтээлчдийг дэмжин 5 чиглэлийн номыг ивээн тэтгэж хэвлүүлсэн. Дүүргийн 30 жилийн ойн түүхэн ном бас хэвлэгдсэн.
Ж.Батсайхан