2003 оноос эхлэн гэр бүлийн хэрэгцээнд зориулан үнэгуй газар олгож эхэлсэн билээ. Газар олголтын байдал хэрхэн явагдаж байгаа талаар Нийслэлийн газрын албаны Газар өмчлөл хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Ё.Энхээгээс тодруулсан юм. Иргэдийн дунд газар олголт энэ оноор дуусгавар болж, дараа жилээс тодорхой хэмжээний төлбөртэй болно гэсэн мэдээлэл байна. Энэ талаар? Монгол Улсын иргэнд нэг удаа үнэгүй газар өмчлөх тухай хууль 2002 онд анх батлагдаад 2003 оны тавдугаар сараас эхлэн мөрдөгдөж эхэлсэн байгаа. Тус онд баталсан хуульд 2005 оны зургаан сард нэмэлт өөрчлөлт оруулж 2008 оны тавдугаар cap хүртэл сунгасан. Мөн хуулинд нэмэлт оруулж дагаж мөрдөх журманд өөрчлөлт оруулж дахин таван жил сунгасан. Ингэснээр иргэн бүр нэг удаа үнэгүйгээр 2013 он хүртэл газар эзэмших юм. Иргэд энэ онд дуусна гэж байгаа нь энэ өөрчлөлтүүдээ сайн мэдэхгүй байгаагаас болсон байж болох юм. Нэмэлт өөрчлөлт урьдныхаасаа юугаараа ялгаатай юм бэ? Хамгийн сүүлд баталсан нэмэлтээр зарчмын гурван өөрчлөлт орсон. Үүнд хугацааг таван жилээр сунгасан. Газар өмчлүүлэхдээ гэр бүлийн хэрэгцээнд өгч байсан бол энэхүү өөрчлөлтөөр Монгол Улсын иргэн бүрт газар өгөхөөр болсон. Газар үнэгүй өмчлүүлэх нийслэл, аймаг, сум гэсэн гурван байршил байгаа. Нийслэлд 0.07, аймагт 0.35, суманд 0.5 га газар өгөхөөр болсон. Үүний дээр нийслэл аймгийн төвийг холбосон улсын чанартай авто замын дагуу суурин газар үүсгэсэн газарт 0.07 га газрыг иргэнд үнэгүй өгөхөөр болсон юм. Өнөөдрийн байдлаар нийслэлд газар олголт хэрхэн явагдаж байна вэ? Одоогоор нийслэлийн иргэн бүрт өмчлүүлэх газрын нөөц маш ховор байгаа. Боломжтой газрын 98.5 хувийг өмчлүүлээд байна. Энэ нь иргэдийн 83 мянга гаруй нь газраа өмчилж авсан гэсэн уг. Үүнийг хувиар үзэх юм бол дөнгөж 7.45 хувь болж байгаа. Үүнээс харахад газрын хомсдол их байгаа нь харагдаж байгаа юм. Одоогоор нийслэлийн гурван дүүрэгт газар олгохгүй байгаа. Газрын хомсдолд орсон гэлээ. Үүнийг хэрхэн шийдвэрлэх вэ. Үлдсэн иргэд нь газаргүй гэсэн үг үү? Бид газаргүй боллоо гээд зүгээр суугаагүй. 2008 онд нийслэлийн есөн дүүргийг хамарсан газрын нөөцийн судалгаа хийсэн байгаа. Үүгээр нийслэлийн алслагдсан гурван дүүрэг мөн Хан-Уул, Сонгинохайрхан дүүрэгт гэр бүлийн хэрэгцээнд тодорхой хэмжээгээр газар өмчлүүлэх боломжтой гэж үзсэн. Судалгаагаа үндэслэж зарим байршлуудад газар олгож эхэлсэн.
Гурван дүүрэгг газар олгохгүй байгаа гэсэн. Тэгвэл тэр дүүргийн иргэд хаана газар авах вэ? Сүхбаатар, Баянгол, Чингэлтэй дүүргийн иргэд газаргүй боллоо гэсэн ойлголттой байх шиг байна. Одоо газар өмчлүүлж байгаа дүүргүүд болон орон нутагт ч газар авах боломжтой. Нийслэлийг тойрсон зуслангийн газруудыг ямар байдлаар олгох вэ? Зуслангийн газрын хувьд тухайн газрыг эзэмшиж байгаа иргэдэд нь үнэгүй эзэмшүүлэхээр судалгаа хийж байна. Орон нутгийн иргэд хотод газар өмчилж болох уу? Иргэд хуулинд "иргэн бүр газар үнэгүй өмчилнө" гэж зааснийг хаана ч авч болох юм шиг бодоод байгаа юм. Орон нутгийн иргэдэд нийслэлд газар өгөхгүй. Харин нийслэлийн иргэд орон нутагт газар авч болно. Одоогоор 2000 гаруй иргэн орон нутагт газар авах саналаа ирүүлсэн. Гурван жилийн дараа газар өмчлөл дуусгавар болно. Үүнээс цааш ямар үйл ажиллагаа явуулах бол? Энэ талаар тухайн үед нь шийдэх байх. Харин хууль баталж байх үед харж байхад иргэд газраа тодорхой хэмжээний үнээр өгөх нь зөв, зарим нь нэг удаа Монгол Улсын иргэн үнэгүй газар өмчлөх нь зөв гэх мэт санал гарч байсан. Э.Пагмадулам