2010 оны 8 дугаар сарын 13-ны өдөр ЗТБХБЯ-нд болсон зөвлөлдөх уулзалтын үеэр Сайд Х.Баттулга "Шинэ бүтээн байгуулалт" хөтөлбөрийн талаар танилцуулж салбарын төрийн бус байгууллагууд хэрхэн оролцох талаар саналаа солилцлоо.
УИХ-ын чуулганы 2010 оны зургадугаар сарын 25-ны өдрийн хуралдаанаар "Шинэ бүтээн байгуулалт" хөтөлбөр батлагдсан. Хөтөлбөрийн зорилго нь Монгол Улсын хэмжээнд бүтээн байгуулалтыг өрнүүлснээр хот төлөвлөлт, эрчим хүч, инженерийн дэд бүтэц, авто замын сүлжээг олон улсын жишигт хүргэж, хүн амын орон сууцны хангамжийг нэмэгдүүлэх, ажлын байраар хангах замаар нийтлэг тулгараад байгаа нийгэм, эдийн засгийн бэрхшээлтэй асуудлуудыг цогцоор шийдэж, хөгжлийг жигд хангаж, хүн амынхаа эрүүл, аюулгүй орчинд ажиллаж, амьдрах эрхийг нь баталгаажуулахад чиглэгдэх юм.
Шинэ бүтээн байгуулалт хөтөлбөрийн хүрээнд авто замын салбарт:
1.Улаанбаатар хотыг аймгийн төвүүдтэй, аймгийн төвүүдийг ойролцоох хилийн боомтуудтай холбосон 5572 км авто зам барих;
2.Алтанбулаг-Улаанбаатар-Замын-Үүд чиглэлийн 990 км хурдны замыг барьж ашиглалтад оруулах;
3.Улаанбаатар хотын авто замын 1, 2, 3 дугаар тойрог замыг шинээр бий болгох, тойрог замыг холбосон туслах зам, хотын алслагдсан дүүрэг, шинээр баригдсан орон сууцны цогцолбор хорооллуудыг холбосон авто зам барих, шинэчлэн сайжруулах, Хөшигийн хөндийн нисэх буудалтай холбосон шинээр нийт 212 км авто зам, шинэчилсэн 350 км авто зам, 2 түвшний гүүрэн 7 гарц барих бүтээн байгуулалтын ажил хийгдэнэ.
Эдгээр авто замын төслийн нийт төсөвт өртөг нь 6 их наяд төгрөг
Зөвлөлдөх уулзадтад оролцсон Монголын авто замчдын холбооны Удирдах зөвлөлийн гишүүн С.Очирбат хэлэхдээ:
Төр засгаас маш сайхан төслийг замчин бидэнд өргөн барилаа. Хэрэгжүүлэхдээ онцгой анхаарах хэрэгтэй байна. Өнгөрсөн 3-4 жилийн хугацаанд замыг бариад нэг жилийн дараа эвдэрдэг гэж шүүмжилдэг байсан бол одоо нэг сарын дараа эвдэрдэг болоод байна . Энэ дээр замчид маш их эмзэглэж байгаа. Замд 30 хэдэн жил ажилсан мэргэжлийн хүний хувьд 2 гол зүйлээс болоод зам чанаргүй болоод байна гэж үзэж байна. Манай замчдын холбоон дээр ч энэ талаар ярьж судалгаа хийгээд холбогдох газруудад асуудал тавьж байгаа. Энэ өндөр өртөгтэй удаан хугацаанд хэрэгжих улсын хөгжилд тус дэм болох энэ төслүүдийг маш чанартай барьж байгуулж хэрэгжүүлэхгүй бол яг өнөөдөрийн хийж байгаа хэмжээнд барих юм бол байгууллаа, жилийн дараа, 2 жилийн дараа шинэчилсээр байгаад хуучнаа эргэн засах ийм байдалд орох нээ. Миний бодож байгаар зам 2 зүйлээс болоод чанаргүй болоод байна.
1.Үнэ өртөгийн асуудал. Саяын танилцуулгаас харахад 5572 км замыг 2,3 их наяд төгрөгөөр барина гэхэд бодохоор дунджаар нэг километр зам 400 сая төгрөгийн өртгөөр босох болж байна. Зарим газруудад гайгүй сайн чанарын зам барьж байгаа. Ганц жишээ хэлэхэд Өмнөговьд нүүрс тээврийн хүнд даацын машины замыг олон улсын стандартын дагуу барьж байгаа. Энэ зам 500 сая гаруй төгрөгний өртөгтэй барьж байгаа. Дараа төлөгдөх нөхцөлтэй баригдах замуудыг 380 сая гээд өнгөрсөн жил тооцоо гаргаж тендер зарласан байгаа. Компаниуд оролцохгүй байгаа. Яагаад гэвэл өртөг нь хямд. Хямд үнээр авсан юм чинь хямд барих гээд хямд хүч хаана байна, хямд материал хаана байна, хямд техник хаана байна гээд маш хямд үнээр барьсан зам эргээд эвдрээд байдаг. Энэ талын тооцоо судалгаа хийгээд сайд танд үнийн талаар холбооноос асуудал тавьсан байгаа холбогдох хүмүүст очсон байх.
2. Хяналтын асуудал. Барилгын тухай хуулинд барилга байгууламжид хөндлөнгийн хяналт тавих заалт орчихсон тэр хяналтын журам дүрмийг Засгийн газар баталахаар заачихсан одоо хүртэл энэ дүрэм журам гараагүй байна. Өнөөдөр гэхэд эргэн төлөгдөх нөхцөлөөр барьж байгаа Улаанбаатар -Дундговийн зам эхлэж байна. Ямар ч хяналтгүй явж байна. Ер нь улсын төсвийн хөрөнгөөр барьж байгаа зам үнэхээр сэтгэл харамсмаар зүйл болж байгаа. Тэгэхээр хяналтын тогтолцоог яаралтай бий болгож арга хэмжээ авахгүй бол маш чанаргүй замын сүлжээ бий болж, маш чанаргүй барилгаар нийслэл Улаанбаатарыг дүүргэх болох нь байна шүү. Бодлогын хүрээнд энэ гарчихсан ганцхан хэрэгжилтийг зөв зохион байгуулах энэ дээр онцгой анхаарахгүй бол болохгүй нээ. Сайд түрүүн сайхан үг хэллээ. Нэгдэж нийлэхийн талаар. Манай замынхан зөндөө яриад байгаа юм. Хоорондоо нэгдье гээд 10 хэдэн жил яриад байгаа юм. Тэгээд хэрэгждэггүй. 390 компанид зам барих зөвшөөрөл, 19 зураг төслийн байгууллагад тусгай зөвшөөрөл олгосон байгаа юм. Нэг цүнхтэй эмч тусгай зөвшөөрөл цүнхэндээ хийчихсэн зам барина гээд явж байна. Энэ асуудлыг дээрээс нь журамлан өгч заримыг нь хүчээр хийхгүй бол нэгдэж нийлэнэ гэж ерөөсөө хэзээ ч байхгүй. Замын салбарт 300 гаруй инженер байгаа тэгэхэд 300 хэдэн компанид тарчихсан. Хаана ч очсон замын мэргэжлийн инженер хүрэлцэхгүй, хэдэн техник нь тарчихсан байна. Эд нарыг нийлүүлэх юм бол өнөөдрийн төр засгаас тавьж байгаа зорилтыг хэрэгжүүлэхэд хангалттай хүн хүч, хангалттай техник байгаа юм. Манай барилгачдын холбоо гэхэд 35 байгууллага байна гэж байна. Ганцхан барилгын салбарт шүү дээ. Энэ бидний эв нэгдэлгүй нийлэмжгүйнх шүү дээ. Бүгдээрээ зөв ойлгож нэг талаасаа өөрсдөө зүтгэж нөгөө талаас дээрээс нь хүчээр дарж нэгдэж нийлүүлэхгүй юм бол ийм л байдалтай байгаа юм. Яаралтай шийдэх зүйл их байгаа юм.
Зам, тээвэр, барилга хот байгуулалтын сайд Х.Баттулга хэлэхдээ:
Зам, барилгын компаниудтай уулзаад ярихаар нэгдэх гэдэг ойлголт маш хол байгаа нь харагдаж байна. Төр засгаас гаргаж байгаа энэ бодлогоо аж ахуйн салбарууд маань нэгдэж нийлээд хэрэгжүүлэх юм бол 4 жилийн дотор маш том барилгын, замын компаниуд үүсэх боломжтой. Дотоодын компаниуд хүчтэй том болоод явнаа гэдэг чинь л дотооддоо ажилгүйдлийг багасгах ийм байгууллага болно. Стратегийн хувьд бодлого гарчихсан. Барилгын компаниуд тендер авахын тулд нэгдмэл үйл ажиллагааг зохион байгуулах энэ үйл ажиллагааг төрийн бус байгууллагын удирдлага та нар хийх ёстой юм болов уу гэж бодож байна. Зохион байгуулалтанд орохын тулд ТББ-ууд гишүүнчлэлээ тодорхой болгох шаардлагатай. Гишүүнчлэл гэж юу вэ? Гишүүнчлэлд орсон хүн ямар нэгэн байдлаар эрхээ эдлэх ёстой. Эрхээ эдлээд дагаад хариуцлага хүлээх ёстой. Тэр хариуцлага татвараар ноогддог. Татвар эргээд та нарт зориулагдана. Гишүүнчлэлд ороогүй хүмүүс "Шинэ бүтээн байгуулалт" хөтөлбөрийн тендерт оролцуудахгүй байх хэрэгтэй. Яамны бодлого ийм байгаа тул Яамд орж ирж байгаа асуудлуудыг зөвхөн нэгдсэн төрийн бус байгууллагуудаар дамжуулах болно.