Ж.Алдаржавхлан
“Орон сууц-4000” хөтөлбөр хэрэгжээд багагүй хугацаа өнгөрч байна. Төрийн албан хаагчдаар овоглосон уг хөтөлбөрийн уг төслийн явц ямар байгаа хийгээд хөтөлбөрийг ирэх жил дахин хэрэгжүүлэх эсэх талаар Орон сууцны санхүүжилтийн корпорацийн гүйцэтгэх захирал Ж.Алдаржавхлантай ярилцлаа.
Дөрвөн мянган төрийн албан хаагчийг энэ онд орон сууцтай болгохоор хөтөлбөрт тусгасан байгаа. Одоогийн байдлаар яг хичнээн төрийн албан хаагч орон сууцандаа ороод байна вэ. Хөтөлбөр амжилттай хэрэгжиж буй болохоор энэ онд орон сууцаар хангах хүнийхээ тоог нэмэгдүүлэх болов уу гэсэн хүлээлт хүмүүсийн дунд бас байна л даа?
Өнөөдрийн байдлаар манай байгууллага 2040 орчим төрийн албан хаагчийн зээлийн материалыг судалснаас 1100 нь зээлээ авч орон сууцандаа орчихоод байна. Хөтөлбөр амжилттай хэрэгжиж 50 хувьдаа ороод байна гэж бид дүгнэж байгаа. Одоо дахин 2000 орчим хүний орон сууцны зээлийг судалж үзнэ. Энэхүү хөтөлбөрт 4000 төрийн албан хаагчийг орон сууцтай болгохоор тусгасан болохоор энэ тоог нэмэгдүүлэх, эсвэл дутуу олгох эрх бидэнд байхгүй. Хөтөлбөр эхлэл үедээ олон хүндрэл бэрхшээлтэй учирч байснаас нэгдүгээр улирад ердөө 50 хүний зээлийг л шийдвэрлэсэн байдаг. Энэ нь тухайн үед орон сууцны ам метрийн үнэ нь 650 мянган төгрөгт багтаж байх, заавал арилжааны банкны зээлээр баригдсан орон сууцанд зээл олгох гэсэн хоёр заалтаас үүдэж энэхүү хөтөлбөрийн явцад сөргөөр нөлөөлж байсан. Тиймээс бид санал боловсруулж Засгийн газарт оруулсан. Үнийн хязгааргүй болгосны дээр, албан хаагч нэгбүрт 40 сая төгрөгийн зээл олгоод үлдсэнийг нь иргэд өөрсдөө төлөх уян хатан байдлаар зохицуулалт хийсэн. Тэр үеэс хүмүүсийн сонголт өргөжиж, гуравдугаар сарын 15-наас өнөөдрийг хүртэл сар тутам 500 хүнд буюу нийт 2000 орчим хүний зээлийг судалж олгоод байна.
Салбар тутамд квот тогтоож өгсөн. Салбарын сайд байгууллага нэгбүрийн квотыг тогтоож байгаа. Квотын дагуу сонгогдсон хэдий ч сарын цалин нь зээлээ төлж чадахгүй, эсвэл өөр бусад шалтгааны улмаас буцах тохиолдол бий юү. Буцлаа гэхэд тэр байрны эрх тухайн байгууллагадаа эргэн очих уу?
Үнэхээр шаардлага, шалгуур хангахгүй бол квотыг тухайн байгууллага руу нь буцааж байгаа. Түүнээс өөр нэг байгууллага, хувь хүнд дураар зээл олгох эрх бидэнд байхгүй. Гэхдээ буцаж буй тохиолдол туйлын бага. Болж өгвөл зээлийг нь олгочихъё гэсэн байр суурийг бид барьж байгаа. Сарын төлбөр хүрэлцэхгүй тохиолдолд хамтран зээлдэгчтэй нь бүртгэх зэргээр аль болох нааштай хэлбэрээр шийдэж байгаа.
Хамтран зээлдэгч нь заавал гэр бүлийнх нь хүн байх ёстой юу. Найз нөхөд, хамаатан садан гэхчилэн ойр дотны хүмүүсээ хамтран зээлдэгчээр оруулж болох уу?
Мэдээж, нэг өрхөд хамтран амьдарч байгаа хүмүүсийг хамтран зээлдэгчээр судлагдаж байгаа. Гэхдээ энэ бол хөдлөшгүй хатуу шаардлага биш. Бид зээлийг зориулсан хүмүүст нь хүргэхийн тулд арилжааны нөхцөл байдлаас хамаагүй хөнгөн нөхцөлийг санал болгож байгаа. Зээл авсан хүмүүс үүнийг батлах байх аа.
Зээлийг аль нэг арилжааны банкаар дамжуулахгүй танай байгууллага шууд олгож байгаа юм байна. Энэ нь эрсдэлтэй алхам биш үү?
Зээлийг манай корпораци олгож байгаагаараа ямар нэгэн хүү нэмэгдэхгүйн дээр маш зээлийг маш богино хугацаанд олгох бололцоотой болж байгаа. Бид долоо хоногтоо хоёр удаа хуралдан зээлийн шийдвэрийг гаргаж байгаа. Түүнчлэн зээлийн шийдвэр гарсан тухай бүрт Засгийн газрын бонд арилжаалж байгаа болохоор санхүүгийн эх үүсвэр тасрах хүндрэл гарахгүй байгаа.
Энэ хөтөлбөр хэрэгжсэнээр барилгын салбарт ихээхэн хөрөнгө оруулалт болж байгаа нь мэдээж. Иргэд аль компанийн барилгыг илүүтэй сонгож байна вэ?
Тийм ээ. Барилгын салбарт 30 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийчихээд байна. Удахгүй шинээр 30 тэрбумын бонд арилжаална. Одоогийн байдлаар барилгын 95 компаниас орон сууц худалдан авсан гэсэн мэдээ бий. Сонголтыг төрийн алөан хаагчид өөрсдөө хийж байгаа. Гэтэл карим барилгын компаниас “Танай хөтөлбөрт манай компанийг хамруулахгүй байна” гэсэн гомдол мэдүүлдэг. Үнэндээ тухайн иргэний орон сууцны сонголтонд бидний оролцоо огт байхгүй. Тухайн барилгын үнэ ханш болоод чанараас бүх зүйл шалтгаалж байгаа. Ажиглалтаас харахад хүмүүс ам метрийнх нь үнэ 700 мянган төгрөгөөс нэг сая нэг зуун мянган төгрөг орчимд тогтоосон барилгыг түгээмэл сонгож байна. Түүнээс үнэтэйг бол төрийн албаныхан сонгох боломжгүй юм байна гэдэг нь харагдаж байгаа. Төрийн албан хаагчийн халаасан дахь мөнгөний хэмжээ түүнээс илүү гарахгүй гэсэн үг л дээ. Орлогодоо тааруулж л сонголтыг хийж байна.
Цаашид “Орон сууц-4000” хөтөлбөр хэрхэн үргэлжлэх вэ. Ирэх онуудад 8000-10000 болж нэмэгдэх болов уу. Төрийн албан хаагчдын тоо нь 140 мянгад хүрээд байхад бүтэн жилийн турш 4000 хүнийг л орон сууцтай болгож байна гэсэн чамлангуй өнгө аяс зарим хүмүүсийн ярианд цухалздаг л даа?
Энэ оны эцсээр хөтөлбөрийнхөө үр дүнг Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулна. Нэг жилийн дотор 4000 айл өрхийг орон сууцтай гэдэг бол чамлах үзүүлэлт биш. Ганц нэгхэн жишээ хэлье л дээ. Манай улсад моргейжийн буюу орон сууцны зээл олгож эхлээд арваад жил болж байна. Өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд арилжааны 15 банкаар дамжуулан 360 орчим тэрбум төгрөгийн зээлийг олгосон байдаг юм. Гэтэл одоо хэрэгжүүлж буй “Орон сууц-4000” хөтөлбөрийн санхүүжилт 150-160 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтэд хүрнэ. Тэгэхээр энэ бол бага үзүүлэлт биш. Зах зээлд үзүүлж буй нөлөө, санхүүгийн салбарт оруулж байгаа хөрөнгө оруулалтын хэмжээгээрээ ч маш том хөтөлбөр. Одоогийн байдлаар 2000 хүний асуудлыг шийдчихээд байна. Яг энэ схемээрээ явах юм бол бага, дунд орлоготой иргэд болон төрийн албан хаагчдыг богино хугацаанд орон сууцтай болгох болмжтой юм байна гэдэг нь харагдаж байгаа. Тиймээс хөтөлбөр тасралтгүй үргэлжлэх бодов уу гэж бодож байна.
Төрийн албан хаагчдаас гадна бага дунд орлоготой иргэдийг энэ хэлбэрээр орон сууцжуулж болох юм гэлээ. Энэ сайхан мэдээг олон хүн хүлээж байгаа нь дамжиггүй.
Санхүүжилтийн хэмжээгээрээ Засгийн газраас хэрэгжүүлж байсан “Дөчин мянган орон сууц” хөтөлбөрийг давчихаад байна. Ирэх он жилүүдэд улс орны маань эдийн засаг санхүүгийн байдал сэргээд ирэхээр төрийн албан хаагч гэж хязгаарлалгүйгээр жирийн иргэдээ, бага, дунд орлоготой айл өрхүүдээ орон сууцжуулах боломж байна гэдэг нь хөтөлбөрийн хэрэгжилтээс харагдаж байгаа. Өнөөдөр манай санк санхүүгийн нөхцөл өндөр байгаа тохиолдолд энэ мэт төсөл хөтөлбөрийг Засгийн газраас хэрэгжүүлэх нь зүйтэй юм байна гэдэг нь харагдаж байгаа. Манай улсын санхүүгийн салбарын түүхэнд жилийн найман хувийн хүүтэй, 20 хүртэлх жилийн хугацаатай ийм хөнгөлөлттэй зээл олгож байсан тохиолдол өмнө нь огт байгаагүй. Иймд хөтөлбөрийг цаашид үргэлжлүүлж, төрийн албан хаагчид төдийгүй эгэгл жирийн иргэдээ хамруулах нь зүйтэй юм.
Төрийн албан хаагчид голчлон нэг өрөө байр сонгож байгаа гэсэн. 3-4 өрөө байр авахад санхүүжилт нь хүрэлцэхгүй байна уу?
Мэдээж олонх нь 1-2 өрөө байр авч байна. Зөрүү мөнгөө төлөх боломжтой зарим нэг хүмүүс 3-4 өрөө байр авсан.
Танай хөтөлбөрийн зээлд хамрагдахад ажилласан жил хамааралтай юу. Манайхан бие биестэйгээ барьцахдаа гарамгай. Байгууллагаас хэн нэг буруу хүнийг сонгочихлоо би л сонгогдох байсан юм гэж ярьж яваа хүмүүс мэр сэр тааралддаг?
Журманд төрийн байгууллагад 3-аас дээш жил ажилласан байх шаардлагатай гэж байгаа. Өөр ямар нэг тухайлсан шаардлага тавиагүй. Тухайн байгууллага журмын шаардлагаас гадна ямар шалгуураар ажилтнуудаа шалгаруулсныг бид мэдэхгүй. Байгууллага, салбарын сайдаас ирүүлсэн нэрсийг л харгалзаж үзэн зээлийг олгож байгаа.
Зээл авсан иргэдийн хувьд сард хичнээн төгрөг төлөхөөр график гарч байна вэ?
Зээлийн эргэн төлөлтөд хэн хяналт тавих вэ. Зээл олгох амархан ч буцаан авах тун хэцүү байдаг. Та бүхэн зээлийн эргэн төлөлтөд эргэлзэхгүй байж чадаж байна уу?
Зээлийн эргэн төлөлтөд манай байгууллага хяналт тавина. Одоогийн байдлаар зээлийн эргэн төлөлт 100 хувь байгаа. Бид тухайн албан хаагчтай төдийгүй төрийн байгууллагатайгаа хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан. Зээлийн хувь хэмжээний тухайд харилцан адилгүй. Зээлийн хэмжээнээс шалтгаалаад янз бүр байна. 40 сая төгрөг зээлсэн бол 300 мянга, 30 сая төгрөгийн зээл авсан бол 200 орчим мянган төгрөг сард төлөхөөр тогтоогдсон. Гэвч амьдрал баян учир юу тохиолдохыг таашгүй. Гол нь тухайн зээлийн барьцаа нь орон сууц шүү дээ.
Зээлийг 20 хүртэлх жилийн урт хугацаагаар олгож байгаа. Гэтэл төрийн албан хаагчид дотор удахгүй тэтгэвэртээ гарах хүмүүс цөөнгүй байгаа нь мэдээж. Тэдгээр хүмүүс зээлд хэрхэн хамрагдаж байгаа вэ?
Тэтгэвэрт гарах нь дөхсөн хүмүүст олгохгүй гэх эрх байхгүй. Тиймээс бид хамтран зээлдэгчтэйгээр зээлийг бусдын адил олгож байна.
Сүүлийн үед шинээр баригдсан барилгын хана туурга нимгэн байх, квадратынх нь хэмжээ нэрлэснээс бага байх, сантехник нь тааруу зэрэг олон төрлийн гомдол гардаг. Энэ талын гомдол танайд ирж байна уу?
Үгүй. Тийм гомдлыг бид хүлээж авах ч боломжгүй. Бүх сонголтыг иргэд өөрсдөө хийж байгаа болохоор ашиглалтын үед гарсан гомдлыг бидэнд нялзаах ямар ч аргагүй.
Квотыг хэрхэн тогтоосон бэ. Боловсрол, эрүүл мэндийн салбар л гэхэд нэлээд масс арвинтай шүү дээ? Орхигдож үлдсэн салбар бий юу?
Өнөөдөр манай улсад 140 мянган төрийн албан хаагч байгаагийн 60 мянга нь багш нар учираас боловсролын салбарт 1600 квот олгогдсон. Тэгэхээр квотыг салбар бүрийн онцлогт тохируулж тогтоосон. Сангийн яаман дээрээс төрийн албан хаагчийн жагсаалтыг аваад хуваарилалтыг хийсэн. Харин салбарын сайд нар хуваариллатыг яаж хийснийг бид мэдэхгүй шүү дээ.
Хөдөө орон нутгийнхан хэрхэн хамрагдаж байгаа вэ. Сумдад л гэхэд орон сууц байхгүй шүү дээ. Тэд хотод сууцтай болохын тулд нийслэлд биеэр ирэхээс аргагүйд хүрч байгаа юу?
Хуваарилаад байгаа квотын 2284 нь Улаанбатар хотод, 1561 нь хөдөө орон нутагт хуваарилагдсан байгаа. Хөдөө суманд амьдарч буй хүмүүсийн хувьд аймагтаа юм уу нийслэл хотод байр орон сууц авч байна. Орон сууцаа авахын тулд зээлийн гэрээнд гарын үсгийг өөрийн биеэр ирж зурахаас аргагүй учир ирж байгаа л даа. Зарим газарт манай зээлийн эдийн засагч нар орон нутагт нь очиж ажилласан. Тэгэхээр иргэдэд их хэмжээний хүндрэл бол учраагүй.
Бусад улс орны тухайд энэ мэт моргейжийг төр нь хэрэгжүүлсэн туршлага хэр байдаг юм бол?
Улс орон болгоны онцлог өөр өөр байдгийн адил хийж хэрэгжүүлсэн ажил нь ч ялгаатай байдаг. Сингапурын орон сууцны хөгжлийн газар нь орон сууцаа санхүүжүүлж бариулаад, иргэдийг урт хугацааны зээлээр оруулдаг байх жишээтэй. Тус улс газар нутаг багатай учир төр өөрөө орон сууцаа барихаас аргагүй байдаг. Гэтэл манайд бас өөр шүү дээ. Иймд улс орон болгоныг даган дуурайх албагүй. Ер нь бол өнгөрсөн хугацаанд хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх явцад төр өөрийн гэсэн орон сууцны банк байх ёстой юм байна гэдэг нь харагдаж байгаа. Түүнчлэн алслагдсан хөдөө орон нутгийг орон сууцжуулах ажлыг төр өөрөө хийхээс аргагүй байна.
Монголчууд аливаа асуудлыг танил тал, садан төрөл, найз нөхдийн хүрээнд шийддэг муу зуршилтай. Тэр барилаараа танд хандах хүн олон байдаг уу. Хэн нэгнийг энэ зээлд багтаагаад өгөөч ч гэдэг юм уу элдэв төрлийн хүсэлт гаргах тохиолдол байна биз?
Мэдээж, 4000 орон сууцны хөтөлбөрт хамруулаад өгөөч гэсэн хүсэлт төрийн албан хаагчдаас төдийгүй алба хашдаг дарга нараас нь ч ирдэг л дээ. Гэтэл Засгийн газраас “Орон сууц-4000” хөтөлбөрийг баталсан. Түүнийг нь би өөрийн дураар 4001,4002,4003 болгох эрх байхгүй гэдгийг тэдгээр хүмүүст хэлдэг. Хэрэв 4001 болгоно гэвэл Засгийн газар л шийдэх ёстой. Түүнчлэн 4000 төрийн албан хаагчийн нэрс аль хэдийнэ гарчихсан. Тиймээс ямар ч боломжгүй. Энэ бүхнээс өнөөдөр монголчуудын маань өмнө тулгамдсан хамгийн чухал асуудал нь байр орон сууц юм байна гэдгийг би өдөр бүр, алхам тутамдаа мэдэрч байна. Тиймээс бага дунд орлоготой иргэдийн орон сууцны томоохон хороолол барих асуудлыг төрөөс газар, дэд бүтцийг нь шийдэж өгөхөөс өөр аргагүй гэдгийг дахин дахин хэлээд байна л даа.
Нийслэл хотын байгаль экологийн асуудал хурцаар яригдаж байгаа ч гэр хороолол өдөр өдрөөр тэлсээр л байна. Гэрийн хорооллын орон сууцжуулахад юуг анхаарах ёстой юм бол?
Гэр хорооллыг орон сууцжуулах ажлыг бид долдугаар хорооллоос эхлэн туршиж байгаа. Иргэд өнөөдөр газраа орон сууцаа солихыг хүсч байна. Газрынх нь оронд олгох байр байхгүй тохиолдолд иргэд бэлэн мөнгөөр арилжиж байгаа. Гэвч би хувьдаа бэлэн мөнгөр арилжихыг зөв шийдэл гэж үздэггүй. Учир нь тухайн хүн авсан мөнгөөрөө дахиад л өөр газарт хашаа байшин бариад суучихдагаас гэр хорооллын улам л тэлээд байна. Тэнд нь хүүхдийн сургууль цэцэрлэг, автобус унаа, дэд бүтцийн асуудал нь асуултын тэмдэг хэвэр үргэлжилдэг. Тиймээс шилжин байрших байрыг бэлдэх, сонгож орох байруудыг нь барьж байгуулахыг л чухалчлах учиртай. Долдугаар хорооллын хэсэг айл өрхүүд Нисэхэд барьсан байранд шилжин орсон. Ер нь бол энэ мэтчилэн гэр хорооллыг багасгаж болно гэдгийг сүүлийн хэдэн жилийн туршлага харуулсан. Гэвч орон сууцыг яаж их хэмжээгээр, эргэлтийн шинжтэйгээр барьж бий болгох вэ гэдэг л байна. Энэ бол шууд санхүүгийн эх үүсвэртэй холбоотой л доо. Хотын төв рүү түрж орж ирсэн гэр хорооллыг нэн даруй орон сууцжуулах нь гарцаагүй
Долдугаар хорооллыг барихад нийт хичнээн айл нуух ёстой вэ. Хэд нь нүүгээд байна?
Долдугаар хорооллыг БНХАУ-ын тусламжаар барьж байгуулна. Нийт мянга гаруй айл нүүлгэх шаардлагатай. Одоогийн байдлаар ОССК-ийн хариуцсан газраас 20 гаруй айлыг нүүлгэж, 300 айлын орон сууц барих боломжтой гэсэн үг. Иймд үүнийгээ барьчих юм бол дараагийн 300 айл газраа суллах боломжтой гэсэн үг. Мэдээж ярихад амархан ч хийхэд үе шат, процедур ихтэй нарийн ажил. -Иргэд газраа их хэмжээгээр үнэлж, дааж давшгүй мөнгө нэхдэг гэх юм? -Манай корпорацийн 2 ажилтан жил гаруйн хугацаанд ажиллаж байж 20 гаруй л айлыг нүүлгэсэн. Тэгэхээр ямар их ажил өрнөдөг нь харагдана. Хүмүүс газраа зарахын тулд мөнгө нэхдэг нь үнэн. Гэхдээ багцаа баримжаагүй их мөнгө нэхнэ гэж юу байхав. Аль болох зохицож л ажиллаж байна.
Орон сууц санхүүжилтийн корпорацийн ажилтнууд өөрсдөө квотод багтсан уу. Нэгэн үе цалин мөнгөө ч тавьж чадахгүй болчихсон газрыг залуу хүнд өглөө гэхчилэн шуугиж байсан санагдана?
Манай корпораци бол төрийн болон орон нутгийн өмчит байгууллага. Тиймээс энэ удаагийн хөтөлбөрт багтаагүй. Ажилтнуудаас маань санал ирдэг л юм. Гэвч би алсдаа ажил үйлс өргөжихийн хэрээр ашиг орлого, санхүүгийн чадвар нэмэгдэх үед ажилчдадаа хөнгөлөлттэй зээл олгоно гэж бодож байгаа. Өнөөдрийн байдлаар манай нэг ч ажилтан энэ хөтөлбөрт ороогүй. Цалин мөнгөний тухайд хэвийн болсон.
Танай байгууллага “Орон сууц-4000” хөтөлбөрөөс гадна иргэдэд орон сууц худалдан авахад нь зориулж жилийн 11 хувийн хүүтэйгээр зээл олгож байсан. Тэр зээл үргэлжилж байгаа юу?
Тэр бол “Дөчин мянган айл” хөтөлбөрийн хүрээнд олгож байсан зээл. Одоогоор санхүүжилт нь зогссон учир хаагдсан. Нийт 300 орчим хүнд жилийн 11 хувийн хүүтэйгээ, 10 жилийн хугацаатай олгосон байдаг.
Хөтөлбөр эхлэх үед маш их хэл ам таталж байсан санагдана. Залуу хүний хувьд шантрах үе байсан уу?
Гүжир гүтглэг, буруу зөрүү ойлголт гэхчилэн тооцоод байвал хүндрэл бэрхшээл хангалттай их байгаа. Гэвч би тэр бүхний араас хөөцөлдөхөөсөө илүү ажлаараа харуулъя л гэж бодсон. Хийж болох юм байна гэдгийг харуулж чадсандаа баяртай байгаа.
Ардын эрх сонин