Дэлхийд төдийгүй Монголд үсрэнгүй хөгжиж байгаа салбар бол Мэдээлэл холбооны салбар гэдэгтээ хэн ч маргахгүй биз ээ. Зах зээлийн өрсөлдөөнт нийгэмд бүхий л бараа, үйлчилгээний үнэ нэмэгдэж байхад зөвхөн манай салбарын үнэ буурсаар байдаг хэмээн тэд өөрсдийнхөө үйл ажиллагааг сайшаан магтдаг. Үнэхээр энэ салбаргүйгээр нийгмийн амьдралыг төсөөлшгүй юм. Энэ хамт олон жил бүрийн долдугаар сарын сүүлийн долоо хоногт салбарынхны баярыг тэмдэглэж, хийсэн бүтээснээс дүгнэдэг билээ. Үүнтэй холбоотойгоор Мэдээлэл, шуудан харилцаа холбоо, технологийн газрын орлогч дарга А.Мөнхбаттай ярилцлаа.
-Танай салбарын сүүлийн үед хэрэгжүүлж байгаа шинэ технологиудын талаар юуны түрүүнд сонирхмоор байна?
-Бид жил бүрийн долдугаар сарын сүүлийн долоо хоногт баяраа тэмдэглэдэг. Үүнийг угтаж салбар байгууллага аж ахуйн нэгжүүд тодорхой ажлууд хийдэг. Өнөөдөр энэ салбарын ачааг хувийн хэвшлийнхэн л нуруун дээрээ үүрч явна. Мэдээж Засгийн газар болоод УИХ-ын зөв зүйтэй бодлогууд үүнд нөлөөлснөөр өнөөдөр Монгол Улсын бүх сум суурин газрууд үүрэн телефон холбоо төдийгүй, интернэтэд холбогдоод байна. Интернэтийн хувьд айл өрх, сургууль байгууллагуудыг холбох том ажил үргэлжилж байна. Технологийн шинэ дэвшил явагдсаар л байна. Хуучин бид 1MB-аас дээш холбогдох юм бол өндөр хурдны интернэтэд холбогдлоо гэж ойлгодог байсан. Харин одоо 24 MB цаашлаад 1GB-руу холбогдож байж broadbend хурдтай боллоо гэж ярих болсон. Энэ үзүүлэлтээрээ манай улс нэлээд дээгүүр явж байгаа.
Интернэтийн хурд шалгадаг вебүүдээр үзэхэд манай улсын интернэтийн өндөр хурдны хандалт 16мb-д хүрч байгаа. Энэ бол сайн үзүүлэлт. Энэ эрчээрээ бид ойрын хоёр жилийн дотор Улаанбаатарт 1GB, аймгийн түвшинд 100MB, сумын түвшинд 1MB-г хүртэл хандалтаар айл өрх, байгууллагад хэрэглэх боломжийг бүрдүүлэхээр Монголын өндөр хурдны интернэтийн үндэсний хөтөлбөр хэрэгжүүлээд ажиллаж байна.
Энэ ажилд маань олон компаниуд технологи болоод хөрөнгө оруулалтаа хийж эхэлж байгаа. Тухайлбал, MCS-ийн охин компани болох “Sky networks”, Мобикомын охин компаний Мобинэт компаниуд айл, өрх болгон руу шилэн кабел татаж байна. Ингэснээр айл болгон руу арзайсан олон кабел оруулдаг үе ард хоцорч байгаа юм. Мөн Улаанбаатарт broadband-ийн өндөр хурдны сүлжээний хөтөлбөр хэрэгжихтэй холбоотойгоор нийслэл хотын агаараар татсан кабелуудыг газарт буулгах ажлыг Хотын захиргаатай хамтран хийж эхлээд байна.
Мэдээж хөрөнгө оруулалт хийчихсэн компаниудын хөрөнгийг үр ашиггүй болгохгүйн тулд бид Улаанбаатар хотын холбооны сувагчлал байдаггүй хэсгүүдээр сувагчлалыг шинээр хийх, дүүрчихсэн байгаа холбооны сувагчлалууд дээр олон шөрмөстэй шилэн кабелийг шинээр татах ажлуудыг хийгээд явж байна. Энэ нь Улаанбаатар хотын үзэмжинд ч эерэгээр нөлөөлөх ажил болно гэж ойлгож байгаа. Энэ мэтчилэн технологи хөгжихийн хэрээр шилэн кабелаар айл өрх зөвхөн интернэт ашигладаг байсан бол одоо суурин утас, телевизийн бүх үйлчилгээ төдийгүй, банкны бүх төлбөр тооцооны үйлчилгээг авах боломж бүрдэж байгаа юм. Дээрх хоёр компани энэ үйлчилгээг ирэх арваннэгдүгээр сарын 1-нээс өмнө ард иргэдэд үзүүлнэ гэж тооцож байгаа.
-Одоогоор хөдөө орон нутагт шилэн кабел хэрхэн очсон байгаа бол?
-Монгол Улсын 129 сум суурин газар өнөөдрийн байдлаар шилэн кабелд холбогдчихсон байгаа. Үлдсэн сумдын тухайд БНХАУ-ын Засгийн газрын хөнгөлөлттэй зээлийн хүрээнд шилэн кабелаар холбох төслийн ажлыг бэлдэж байна. Ирэх ондоо багтаагаад үлдсэн сумдуудаа шилэн кабелд холбоод дуусна гэж тооцож байгаа. Ингэсний дараа Засгийн газраас үйлдвэрлэлийн тусгай зөвшөөрөл авах, бичиг баримт шилжүүлэх эрүүл мэндийн болон нийгмийн даатгал бусад тэтгэмж олгох зэрэг бүхий л нийгмийн шинж чанартай үйлчилгээ иргэд рүү шууд очих боломж нээгдэнэ. Мөн энэ сүлжээ бий болсноор орон даяар маш ухаалаг системээр сонгууль явуулах боломж бүрдэнэ. Үүнийг дамжаад манай улсын эдийн засаг болоод дотоодын нийт бүтээгдэхүүн өсөх, дэд бүтцийн шинж чанартай бүтээн байгуулалтын ажил өрнөх олон давуу далтай.
-Одоо зөөврийн компьютер ашиглахгүй хүн ховор болсон. Ийм тохиолдолд утасгүй интернэтийн үйлчилгээ орон даяар бүрхэх боломжийг хүлээж байгаа. Энэ талаар цаашдаа ямар ажил хийгдэх вэ?
-Технологийн хувьд утастай, утасгүй гэх хоёр л технологи байгаа. Утастай технологи бол багтаамжийг өндөр хурдаар зэрэг дамжуулдгаараа давуу. Харин утасгүй технологийн хувьд дөрөв дэх үеийн технологи нь манайд нэвтэрчихлээ шүү дээ. Онолын хувьд утасгүй интэрнэт 100MB-г дамжуулах боломжтой. Гэтэл шилэн кабел 1GB-аас эхлээд 10, 100GB дамжуулах боломжтой. Жишээ нь, эмнэлгүүд хоорондоо рентген зургуудаа явуулахад зайлшгүй утастай технологиор холбогдсон байх ёстой. Хувь хүмүүсийн хувьд зөөврийн компьютер, iPhone зэргийг ашиглахад мэдээж утасгүй интэрнэт тохиромжтой. Тэгвэл гар утсан дээр суурилсан 3G технологийг манай дөрвөн ч үүрэн телефоны оператор хэрэгжүүлчихсэн. Үнийн хувьд ч боломжийн. Бид энэ ондоо Улаанбаатарт, цаашлаад хоёр жилд бүх аймгийн төвүүдэд утасгүй технологиудаа оруулж дуусна гэсэн тооцоо гаргаад ажиллаж байна.
-Манай интернэтийн урсгал хаанаас харьяат байдаг вэ?
-Ерөнхий агуулгаар нь хэлэхэд бид өнөөдөр интернэтийг гурван эх үүсвэрээс авч байгаа. Гол хэрэглээгээ Хятадаар дамжуулаад Америкаас авч байна. Нөгөөх нь ОХУ болон Лондонгоор дамжуулаад Америкаас авч байна. Мэдээж хиймэл дагуул руу шууд гарсан холболтууд байгаа.
-Цаашдаа интернэтийн үнэ буурах уу?
-Биднийг анх агентлаг байгуулж байх үеийг бодвол интернэтийн 1mb-ийн үнэ өнөөдөр бараг 10 дахин багассан.
Тухайн үед компаниуд тус тусдаа очиж үнэтэй авдаг байсан бол одоо бүгдээрээ нийлж Монгол Улс гэдэг нэг нэрээр хэлэлцээ хийсний үр дүнд тухайн үед 2800 ам.доллар байсан үнийг 150 ам доллар хүртэл буулгасан. Энэ үнэ одоо болтол хадгалагдаж байна. Дотоодын хэрэглээ өсч, эдийн засаг сайжирч олон аж ахуйн нэгж байгууллагуудыг мэдээллийн технологи ашиглах тусам энэ салбарын үнэ улам багасдаг зарчимтай. Тийм учраас цаашид ч үнэ багасна гэж ойлгож байгаа. Сүүлийн 20-иод жилд Монголын эдийн засагт бүхий л юмны үнэ өссөн статистик үзүүлэлт байдаг. Гэтэл ганцхан манай салбарын үнэ үргэлж буурч байдаг. Гар утасны минут тутмын ярианы үнэ хэрхэн буурсан нь үүний нэг жишээ. Тэгсэн хэрнээ шинэ технологийг хэрэглэгчдэдээ хүргэхийн тулд их хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаарддаг, эрсдэлтэй салбар. Тэр л агуулгаараа бид цаашдаа хэрэглэгчдээ технологийн талаас хоцроогүй, бусад орны хэрэглэгчийн түвшинд барьж байх үүднээс үнийг зах зээлийн өрсөлдөөнд оруулахаас сэргийлж зохицуулалттай зах зээл олгож өгсөн байгаа.
-Сум суурин гэж туйлшрахгүйгээр гар утасны сүлжээ хүрээгүй газар манайд хэр олон байгаа вэ?
-Одоо бидний анхааралд байгаа гол газрууд бол хилийн боомтууд байгаа. Мөн улсын чанартай зам дагуу сүлжээ хэрхэн үүсгэх вэ гэдэг асуудал байна. Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт малчдыг гар утсаар хангана гэсэн зорилт байдаг. Энэ зорилтыг хангах үүднээс орон нутагт байгаа дэд бүтцүүдээ сайжруулах ажлыг судалж байна. Энэ оны төгсгөл гэхэд тооцоогоо гаргаж дуусгана. Үүний дараагаар 70-200 км сүлжээ үүсгэдэг шинэ төрлийн станцуудыг 100 км-ээс дээш зайтай хоёр сумын хооронд байрлуулж эхэлнэ. Ингэсний дараа Монгол Улсын нутаг дэвсгэр бүхэлдээ маш сайн сүлжээнд холбогдоно.
Сонирхуулахад, манай улсын гар утасны хамрах хүрээ өргөн уудам нутаг дэвсгэртэй, хүн ам цөөн улсын хувьд Австралийн ард ордог юм билээ. Австрали бол гар утсаар фермерүүдээ сайн хангаж чадсан. Үүн шиг бид малчдаа гар утсаар чөлөөтэй ярих боломжийг удахгүй бий болгоно. Зөвхөн гар утас биш, гар утсан дээр суулгасан программ хангамжийн тусламжтайгаар мал, түүхий эдээ борлуулах, малын хулгайтай тэмцэх, малын тоо бүртгэл явуулах, индексжүүлсэн даатгал гээд олон асуудлыг шийдэж болно.
-Манай улс хиймэл дагуул хөөргөх тухай яригдаж байсан. Энэ хэр боломжтой юм бэ?
-Бид энэ асуудлыг судалж байна. Манайх шиг ийм жижиг улс дангаараа хиймэл дагуул хөөргөх нь маш өндөр өртөгтэй. Ийм хиймэл дагуул 15 жилийн настай байдаг. 15 жил л мэдээлэл дамжуулна гэсэн үг. Тиймээс бүс нутгийн хэмжээнд, бусад улс орнуудтай хамтарч хиймэл дагуул хөөргөх боломжийг судалж байгаа. Хиймэл дагуул хөөрсний дараа мэдээж харилцаа холбооны хувьд маш их дэвшил гарна.