Монгол Улсад цөмийн эрчим хүчний цахилгаан станц барих газрыг хаана сонгох, үүний аюулгүй байдлын талаар эрдэмтэд санал бодлоо солилцлоо.
Одоогоор монголын зүүн хэсэг болох Дорнод, Дорноговь аймаг болон Багануур дүүргийн ойр орчим гэсэн тойм нэр төдий газар сонгоод байгаа ч эцсийн шийдвэр гаргахын тулд энэ жил өргөн хэмжээний судалгаа хийх аж. Газрын сонгохдоо хүн амын нягтаршил бага байх, газар хөдлөлтийн идэвхгүй бүс байх, газрын гадаргуун тектоникийн судалгаа хийсэн байх, газар хөдлөлт, үер усны давтамжийг тооцсон байх зэрэг ерөнхий шаардлага тавьдаг байна. Эрдэмтэд монголын бүх газар нутгийн талаар энэ удаад ярих боломжгүй тул эхлээд хэд хэдэн газар сонгосны үндсэн дээр, тэр талаарх мэдээлэл, дүгнэлтийг тодорхой хугацаанд гаргаж, хэсэг хугацааны дараа эргэж уулзах нь зүйтэй гэдэгт санал нийлсэн юм. Цөмийн энергийн газраас Монгол Улсын эрчим хүчний аюулгүй байдлыг хангахад цөмийн эрчим хүчийг ашиглах талаар зохион байгуулсан анхдугаар зөвлөлдөх уулзалтын үеэр юуны түрүүд манай улсад атомын цахилгаан станц байгуулахад энхийн зориулалттай ашиглах, хог хаягдлаа яах вэ зэргээр цөмийн дэд бүтцээ шийдэж, хүний нөөцөө бэлдэхэд одооноос анхаарах хэрэгтэйг онцолж байлаа.
Монголын нөхцөлд цөмийн цахилгаан станц байгуулахад сул талаа ямар байдлаар шийдэх, аюул осол гарахгүй талаар ямар нэг шийдэл гаргаснаа иргэдэд ойлгуулж, мэдээлэх нь чухал. Мэргэжлийн бус хүмүүс, иргэдийн дунд атомын цахилгаан станц аюултай гэсэн ерөнхий ойлголт одоо ч явж байгаа шүү дээ. Газар сонгоход мэргэжлийн байгууллагууд оролцож ажлын хэсэг байгуулахад хамтарч ажиллах нь зайлшгүй. Газар хөдлөлтийн идэвхгүй бүс гэж байхгүй. Бидний хамтарч ажилладаг Францын Геофизикийн лаборатори цөмийн энерги ашиглах газрын үнэлгээ хийдэг. Энэ хэмжээнд газар хөдлөлтийн аюулыг тооцоход ажлын хэсэгт оролцоно. Тухайн сонгосон газартаа янз бүрийн хяналтын станц байгуулж, мэдээлэл байнга авахад анхаарах хэрэгтэйг Технологи дамжуулах төвийн захирал доктор С.Дэмбэрэл хэлэв.
Цөмийн энергийн газрын мэргэжилтэн, доктор Б.Эрдэв -Монгол Улсын үндэсний хөгжлийн цогц бодлогод цөмийн атомын эрчим хүчийг ашиглах, судлах, цацрагт ашигт малмал ураныг олборлох Засгийн газрын бодлогыг танилцуулаад, цахилгаан станц барих газрын сонголт хийх судалгаанд эрдэмтдийн санаа оноо, олон улсын туршлага, сургамжтай зүйл, эрсдэл алдаа оноог ярьж, зөвлөхийг хүссэн юм. Тэрбээр, манай орон цацраг идэвхит ашигт малтмалын нөөцийг судлах, энхийн зориулалтаар олборлох, боловсруулах, эдийн засгийн эргэлтэд оруулж экспортлох орон болох зорилттой. Энэ чиглэлээр ОХУ, Япон, Энэтхэг, Франц, БНХАУ-тай харилцаа, хамтын ажиллагааны санамж бичигт байгуулсан. Тухайлбал, Япон улстай гэхэд газар хөдлөлтийн чичирхийллийн талаар хамтарч ажиллана. Учир нь тэнд газар хөдөлмөгч станц нь дагаад хөдөлж байдаг, мөн газар хөдлөхийг мэдрээд автоматаар зогсдог гэхчлэн орчин үеийн олон шинэ технологи нэвтэрснийг дуулгалаа.
Монгол Улс одоогоор 134,4 мвт цахилгаан эрчим хүч импортоор авдаг нь хэрэглээний 12,8 хувь бөгөөд 46 мвт цахилгаан эрчим хүчийг дизель, 28 мвт-ыг усан цахилгаан станцаас, үлдэх хувийг нар, салхины эрчим хүчээс хангадаг аж. Эрчим хүчний энэ хэрэглээний хэтийн төлөв өсөх хандлагатай ч үүнд нар салхи, атомын цахилгаан станцыг ашиглах нь зүйтэй гэдэгт хэн бүхэн санал нийлнэ. Гэхдээ ОХУ-ын Чернобелийн атомын цахилгаан станцад гарсан ослын талаарх ойлголт одоо я иргэдийн сэтгэл зүйд байсаар байгааг үгүйсгэхгүй. Ийм учир иргэдэд атомын цахилгаан станцын талаар үнэ зөв мэдээлэл хүргэх нь зүй ёсны шаардлага гэдгийг эрдэмтэд онцолж байв. Монгол Улс нэгэнт цөмийн эрчим хүчийг ашиглах нь зүйтэй гэсэн улс төрийн шийдэлд хүрсэн тул байгаль экологи, хүний эрүүл мэндэд хоргүй, нүүрсхүчлийн хий ялгаруулдаггүй, орчин үеийн дэвшилтэт технологи ашиглах, найдвартай, аюулгүй, нүүрснээс илүү ашигтай талаас нь зөв мэдээлэлтэй байх хэрэгтэй.
Дэлхийн эрчим хүчний хэтийн төлөв энэ оны долдугаар сарын байдлаар гэхэд 31 оронд 436 атомын цахилгаан станц ажиллаж, 372,000 мвт цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэж байгаа мэдээ байна. Цөмийн эрчим хүчний хэрэглээ одоогоор 15 хувь байгаа нь 2030 он гэхэд 18 хувьд хүрнэ, мөн 2050 онд 1500 гвт цахилгаан үйлдвэрлэх 1400 реактортой болно гэсэн судалгаа байдаг аж. Дэлхийн улс хөгжингүй орноос гадна хөгжиж байгаа, буурай хөгжилтэй орнууд ч эрчим хүчний цахилгааны эх үүсвэрийг зорилгоо болгож байгаагаа Олон улсын Атомын энергийн төвд мэдэгджээ.
Энэ удаагийн уулзалтад Газар зүйн хүрээлэн, Геологи эрдэс баялгийн хүрээлэн, МУИС, Гео экологийн хүрээлэнгийн академич, поктор, профессорууд оролцож саналаа хэлсэн юм.